Występowanie błony śluzowej trzonu macicy, poza jamą macicy. Błona ta podlega cyklowi miesięcznemu.

Najczęściej w wieku rozrodczym;

może też u kobiet młodych i w wieku okołomenopauzalnym Częściej u kobiet z dolegliwościami bólowymi i niepłodnością. Współwystępowanie u bliźniąt monozygotycznych (75)%

1. Teoria transplantacji

2. Hipoteza efektu immunologicznego

3. Teoria metaplazji 4. Teoria indukcji

Związana z istnieniem zjawiska miesiączkowania wstecznego - część komórek endometrium w czasie menstruacji dostaje się do jamy otrzewnej.

Wg. teorii, przemieszczone komórki mogą ulegać wszczepieniu i zrostowi w nowym miejscu. Mogą się one przemieszczać też drogą krwionośną, limfatyczną, jatrogennie (w czasie zabiegów chirurgicznych), poprzez ciągłość do innych narządów.

W normalnych przypadkach, krew która dostała się do otrzewnej na drodze miesiączkowania wstecznego, jest usuwana przez komórki układu immunologicznego, np. przez makrofagi płynu otrzewnowego. W związku z tym musi istnieć jakiś defekt ukł odpornościowego,

Zakłąda, że niezróżnicowane komórki nabłonkowe otrzewnej, jajników oraz pozostałości przewodów Wolffa i Mullera mogą zróżnicować się w komórki endometrium.

łączy teorię transplantacji i metaplazji. Zakłada, że endometrium wydziela substancje, które stymulują inne komórki do różnicowania w komórki gruczołowe i zręby endometrium

- krótkie cykle

- wczesna menarche

- obfite, bolesne, długie krwawienia mies. - wady wrodzone macicy i pochwy - hiperestrogenizm - wyłyżeczkowanie macicy - cesarskie cięcie, operacje jamy brzusznej - poronienia i liczne ciąże - endometrioza w rodzinie - stosowanie wkładki wewnątzrma

- endometrioza narządów płciowych wewnętrzna (ogniaska w mięsniówce macicy i jajowodó)

- endometrioza narządów płciowych zwenętrzna (jajnik, więzadło krzyżowo-maciczne, więzadło jajnikowe, zatoka Douglasa, pochwa, krocze itd.)

- endometrioza poza narządami płciowymi (jelito, pęcherz moczowy, płuca itd.)

- typ śluzówkowy

- typ otrzewnowy

- typ gruczołowy

- powierzchowna (do 1 cm)

- umiarkowanie naciekająca 2-5 cm

- głęboka ( > 5 cm)

- dolegliwości bólowe NAJCZĘSTSZY

~ zwylke przed i w trakcie miesiączki

~ przu owulacji (torbiel endometrialna jajnika) ~ dyspareinia ~ dyschezja ~ dysuria - zaburzenia miesiączkowania i owulacji ~bolesne, obfite krwawienia mies ~krwawienia międzymiesiączkowe ~rzadziej plamienia miedzymies. - niepłodność i por

PĘCHERZ MOCZOWY - dysuria, krwiomocz

JELITA - ból brzucha, wymioty, nudności, krwawienia z PP

OUN - napady drgawkowe, bóle głowy KLP - dyszność, odma opłucnowa, ból opłucnowy, krwioplucie PRZESTRZEŃ ZAOTRZEWNOWA - obj rwy kulszowej BLIZNA POOPERACYJNA - ból, krwawienie, guzek w bliźnie

Laparoskopia poprzedzona badaniami obrazowymi z pobraniem wycinków

USG - przy torbieli endometrialnej jajnika endometrozie miednicy mniejszej

MRI - przy endometriozie wewnętrznej

TK - niezbyt przydatne TRUS - endometrioza jelita grubego

Ustala się na podstawie laparoskopii i wyniku hit - patu pobranych wycinków.

1 - 5 - I stoień - minimalna

6 - 15 - II stopień - łagodna

15 - 40 - III stopień - umiarkowana > 40 - IV stopień - ciężka

- zmniejszenie bólu (zmniejszenie stanu zapalnego i nasilenia miesiączek)

- umożliwienie zajścia w ciążę

- zanik/ograniczenie wzrostu ognisk

- terapia estrogenowo - progestagenna

- progestageny

- analogi GnRH - danazol - inhibitory aromatazy - selektywne modulatory receptorów progesteronowych - NLPZ -

Leki 1 rzutu w terapii bólu. Niska dawka estrogenów i progestageny stosowane cyklicznie lub ciągle. Zwykle łączone z NLPZ.

ciągle lub cyklicznie. Mogą prowadzić do:

- nieregularnych krwawień

- przyrostu masy ciała - obrzęków - hiperandrogenizmu - zaburzeń lipidowych

Powodują zahamowanie wydzielania gonadoliberyn i estrogenów, a przez to hipoestrogenizm. Dla złągodzenia objawów mogą być stos z małymi dawkami estrogenów i progestagenów. Może być konieczna suplementacja wapnia (nadmierna utrata masy kostnej)

Niezalecany ze względu na działania niepożądane. ma działanie andogenne i hiperglikokkorykosteroidowe.

Hamują syntezę estrogenów z androgenów. Stsowane, gdy inne metody są nieskuteczne. powodują hipoestrogenizm.

- zmniejszają syntezę prostaglandyn

- zmniejszają dolegliwości bólowe

- hamują wzrost endometrium - zatrzymują miesiączkę - nie zmieniają stężenia progesteronu!!!

- niepłodność

- torbiel jajnika

- głęboko naciekająca endometrioza - zespół bólowy miednicy mniejszej - nieskuteczność/przeciwwskazania leczenia faramkoloogicznego

ZABIEG ZACHOWAWCZY

- plany rozrodcze

- wycięcie ognisk endometriozy, uwolnienie zrostów/usunięcie torbieli jajnika ZABIEG RADYKALNY - zakończone plany rozrodcze - brak skuteczności leczenia farmakologicznego - histerektomia z przydatkami