Co to jest genetyka?

Genetyka to nauka zajmująca się dziedziczeniem cech oraz zmiennością organizmów.

Co to są cechy dziedziczne? Podaj kilka przykładów.

Cechy dziedziczne to cechy, które odziedziczyliśmy po rodzicach np.:

- kolor skóry

- rysy twarzy - umiejętność zwijania języka w rurkę

Co to są cechy niedziedziczne? Podaj kilka przykładów.

Cechy niedziedziczne to cechy nabywane podczas życia, nieprzekazywane potomstwu. Są to np.:

- blizny

- umiejętność czytania - opalenizna

Do jakiego gatunku należą wszyscy ludzie i co oznacza ta nazwa?

Wszyscy ludzie należą do gatunku Homo sapiens, co oznacza człowiek rozumny.

Na jakie grupy dzielimy cechy? Podaj kilka z każdej.

Cechy dzielimy na:

- cechy indywidualne (każdy ma inne)

> unikatowe rysy twarzy > określony wzrost > kolor oczu > brzmienie głosu - cechy gatunkowe (wszyscy mają takie same) > dwunożność > wyprostowana postawa > zdolność mowy

Co to jest zmienność?

Zmienność to występowanie różnic między osobnikami tego samego gatunku.

Czego efektem jest zmienność?

Zmienność jest efektem rozmnażania płciowego oraz wpływu środowiska.

Rozwiń skrót DNA.

DNA to kwas deoksyrybonukleinowy.

W jakich dziedzinach jest wykorzystywana genetyka? (4)

Genetyka jest wykorzystywana w:

- medycynie

- archeologii - kryminalistyce - rolnictwie

Jak wykorzystywana jest genetyka w medycynie?

Dzięki analizie DNA w medycynie, można wykryć podatność na niektóre choroby (np. nowotworowe).

Jak wykorzystywana jest genetyka w archeologii?

DNA pobierane ze szczątków ludzi pierwotnych pozwala określić jakie cechy oni posiadali.

Jak wykorzystywana jest genetyka w kryminalistyce?

Dzięki analizie DNA możemy ustalić, czy materiał genetyczny z miejsca przestępstwa należy do danej osoby.

Jak wykorzystywana jest genetyka w rolnictwie?

Wykorzystywane modyfikacje genetyczne dają możliwość wyhodowania roślin o zupełnie nowych cechach.

Co to jest informacja genetyczna?

Zapis wszystkich cech dziedzicznych organizmu.

Rozwiń skrót DNA.

kwas deoksyrybonukleinowy

Co to jest kwas deoksyrybonukleinowy (DNA)?

Materiał genetyczny - nośnik informacji genetycznej.

Co to jest gen?

Odcinek DNA zawierający informację o budowie białka lub RNA.

Co to są melaniny?

Barwniki nadające kolor skórze, oczom i tęczówkom (w genach jest zapisana informacja o enzymach, które je tworzą).

Jak nazywa się jednostka budująca DNA?

podwójna helisa

Podaj 4 zasady azotowe występujące w DNA.

adenina (A), tymina (T), guanina (G), cytozyna (C)

Jak łączą się zasady azotowe w DNA?

adenina - tymina

guanina - cytozyna

Jak nazywa się część elementarna DNA?

nukleotyd

Z czego składa się nukleotyd DNA?

deoksyryboza (cukier), reszta kwasu fosforowego, zasada azotowa (A, T, G lub C)

Rozłóż chromosom na elementy.

chromosom -> białka -> DNA

Co to jest chromosom?

Najbardziej upakowana postać chromatydy.

Przed replikacją zawiera jedną cząsteczkę DNA.

Co to jest kariotyp?

Kompletny zestaw chromosomów, charakterystyczny dla danego gatunku.

Ile chromosomów zawiera kariotyp człowieka?

46

Opisz replikację DNA.

1. Podwójna helisa jest rozplatana, nici się rozdzielają.

2. Do każdej nici są dołączane wolne nukleotydy zgodnie z reguła komplementarności.

3. Powstają dwie identyczne cząsteczki DNA: każda zawiera jedną nić starą i jedną nową. 4. Chromosom zawiera teraz dwie cząsteczki DNA.

Opisz budowę chromosomu.

Rozwiń skrót RNA.

kwas rybonukleinowy

Jaką funkcję pełni kwas rybonukleinowy?

Bierze udział w wytwarzaniu białek i przenoszeniu o nich informacji.

Wymień trzy rodzaje RNA i powiedz jaką funkcję pełnią.

- mRNA - przenosi informacje o budowie białek z jądra do cytoplazmy

- tRNA - dostarcza aminokwasy do miejsca powstawania białek

- rRNA - buduje rybosomy (struktury, które odpowiadają za łączenie aminokwasów w łańcuchy białkowe

Z czego składa się nukleotyd RNA?

zasada azotowa (A, U, G lub C), ryboza (cukier), reszta kwasu fosforowego

Wymień 4 zasady azotowe występujące w RNA i powiedz jak się łączą.

adenina -> uracyl

guanina -> cytozyna

Co to jest komórka macierzysta?

Komórka, która ulega podziałowi.

Co to jest komórka potomna?

Komórka powstała w wyniku podziału komórki macierzystej.

Co to są chromosomy homologiczne?

Chromosomy odpowiadające sobie i mające ten sam kształt i wielkość.

Porównaj komórki haploidalne i diploidalne: powiedz czym są i podaj przykłady.

Komórki diploidalne - mają podwójny zestaw chromosomów (2n), są komórkami somatycznymi, np. naskórek, mięśnie.

Komórki haploidalne - mają pojedynczy zestaw chromosomów (n), są gametami: komórka jajowa i plemnik.

Wymień dwa rodzaje podziałów komórki.

mitoza, mejoza

Opisz mitozę: gdzie zachodzi i jakie ma znaczenie (4).

- zachodzi w komórkach somatycznych

ZNACZENIE:

- umożliwia rozmnażanie bezpłciowe organizmom jednokomórkowym - umożliwia regenerację organizmu (gojenie się ran, narastanie naskórka) - umożliwia wytwarzanie komórek ciała - umożliwia wzrost całego ciała oraz jego części

Opisz mejozę: gdzie zachodzi i jakie ma znaczenie (1).

- zachodzi w gametach

ZNACZENIE:

- wytwarzanie gamet

Porównaj mitozę i mejozę: replikacja, ile podziałów, liczba chromosomów, do czego służy.

Mitoza:

- przed podziałem następuje replikacja

- dochodzi do jednego podziału - komórki potomne mają taką samą liczbę chromosomów jak komórka macierzysta - służy do wytwarzania komórek somatycznych Mejoza: - przed podziałem następuje replikacja - dochodzi do dwóch podziałów - komórki potomne m

Co to są allele?

Wersje tego samego genu.

Podaj rodzaje alleli - za co one odpowiadają i jak się je oznacza?

Allel dominujący:

- odpowiedzialny za wystąpienie cechy dominującej

- oznacza się go duża literą Allel recesywny: - odpowiedzialny za wystąpienie cechy recesywnej - oznacza się go małą literą

Co to jest fenotyp?

Możliwe do zaobserwowania cechy organizmu (np. kolor włosów). Powstają pod wpływem genów i środowiska.

Co to jest genotyp?

Zespół wszystkich genów organizmu. Jest to również zapis alleli pojedynczych genów.

Dokonaj podziału organizmów ze względu na rodzaje alleli.

homozygota dominująca (np. AA), homozygota recesywna (np. aa), heterozygota (np. Aa)

Opisz i porównaj homozygotę recesywną i dominującą oraz heterozygotę.

Homozygota dominująca:

- ma 2 allele dominujące

- ujawnia się w niej cecha dominująca - jej genotyp zapisuje się dwiema wielkimi literami (np. AA) Homozygota recesywna: - ma 2 allele recesywne - ujawnia się w niej cecha recesywna - jej genotyp zapisuje się dwiema małymi literami (np. aa) Heter

Jak brzmi prawo czystości gamet Grzegorza Mendla?

W każdej gamecie organizmu diploidalnego znajduje się tylko jeden allel danego genu.

Genetyka
Nauki przyrodnicze - biologia (poziom podstawowy)