|
Co to jest genetyka? |
|
Genetyka to nauka zajmująca się dziedziczeniem cech oraz zmiennością organizmów. |
|
Co to są cechy dziedziczne? Podaj kilka przykładów. |
|
Cechy dziedziczne to cechy, które odziedziczyliśmy po rodzicach np.: - kolor skóry - rysy twarzy - umiejętność zwijania języka w rurkę |
|
Co to są cechy niedziedziczne? Podaj kilka przykładów. |
|
Cechy niedziedziczne to cechy nabywane podczas życia, nieprzekazywane potomstwu. Są to np.: - blizny - umiejętność czytania - opalenizna |
|
Do jakiego gatunku należą wszyscy ludzie i co oznacza ta nazwa? |
|
Wszyscy ludzie należą do gatunku Homo sapiens, co oznacza człowiek rozumny. |
|
Na jakie grupy dzielimy cechy? Podaj kilka z każdej. |
|
Cechy dzielimy na: - cechy indywidualne (każdy ma inne) > unikatowe rysy twarzy > określony wzrost > kolor oczu > brzmienie głosu - cechy gatunkowe (wszyscy mają takie same) > dwunożność > wyprostowana postawa > zdolność mowy |
|
Co to jest zmienność? |
|
Zmienność to występowanie różnic między osobnikami tego samego gatunku. |
|
Czego efektem jest zmienność? |
|
Zmienność jest efektem rozmnażania płciowego oraz wpływu środowiska. |
|
Rozwiń skrót DNA. |
|
DNA to kwas deoksyrybonukleinowy. |
|
W jakich dziedzinach jest wykorzystywana genetyka? (4) |
|
Genetyka jest wykorzystywana w: - medycynie - archeologii - kryminalistyce - rolnictwie |
|
Jak wykorzystywana jest genetyka w medycynie? |
|
Dzięki analizie DNA w medycynie, można wykryć podatność na niektóre choroby (np. nowotworowe). |
|
Jak wykorzystywana jest genetyka w archeologii? |
|
DNA pobierane ze szczątków ludzi pierwotnych pozwala określić jakie cechy oni posiadali. |
|
Jak wykorzystywana jest genetyka w kryminalistyce? |
|
Dzięki analizie DNA możemy ustalić, czy materiał genetyczny z miejsca przestępstwa należy do danej osoby. |
|
Jak wykorzystywana jest genetyka w rolnictwie? |
|
Wykorzystywane modyfikacje genetyczne dają możliwość wyhodowania roślin o zupełnie nowych cechach. |
|
Co to jest informacja genetyczna? |
|
Zapis wszystkich cech dziedzicznych organizmu. |
|
Rozwiń skrót DNA. |
|
kwas deoksyrybonukleinowy |
|
Co to jest kwas deoksyrybonukleinowy (DNA)? |
|
Materiał genetyczny - nośnik informacji genetycznej. |
|
Co to jest gen? |
|
Odcinek DNA zawierający informację o budowie białka lub RNA. |
|
Co to są melaniny? |
|
Barwniki nadające kolor skórze, oczom i tęczówkom (w genach jest zapisana informacja o enzymach, które je tworzą). |
|
Jak nazywa się jednostka budująca DNA? |
|
podwójna helisa |
|
Podaj 4 zasady azotowe występujące w DNA. |
|
adenina (A), tymina (T), guanina (G), cytozyna (C) |
|
Jak łączą się zasady azotowe w DNA? |
|
adenina - tymina guanina - cytozyna |
|
Jak nazywa się część elementarna DNA? |
|
nukleotyd |
|
Z czego składa się nukleotyd DNA? |
|
deoksyryboza (cukier), reszta kwasu fosforowego, zasada azotowa (A, T, G lub C) |
|
Rozłóż chromosom na elementy. |
|
chromosom -> białka -> DNA |
|
Co to jest chromosom? |
|
Najbardziej upakowana postać chromatydy. Przed replikacją zawiera jedną cząsteczkę DNA. |
|
Co to jest kariotyp? |
|
Kompletny zestaw chromosomów, charakterystyczny dla danego gatunku. |
|
Ile chromosomów zawiera kariotyp człowieka? |
|
46 |
|
Opisz replikację DNA. |
|
1. Podwójna helisa jest rozplatana, nici się rozdzielają. 2. Do każdej nici są dołączane wolne nukleotydy zgodnie z reguła komplementarności. 3. Powstają dwie identyczne cząsteczki DNA: każda zawiera jedną nić starą i jedną nową. 4. Chromosom zawiera teraz dwie cząsteczki DNA. |
|
Opisz budowę chromosomu. |
|
Rozwiń skrót RNA. |
|
kwas rybonukleinowy |
|
Jaką funkcję pełni kwas rybonukleinowy? |
|
Bierze udział w wytwarzaniu białek i przenoszeniu o nich informacji. |
|
Wymień trzy rodzaje RNA i powiedz jaką funkcję pełnią. |
|
- mRNA - przenosi informacje o budowie białek z jądra do cytoplazmy - tRNA - dostarcza aminokwasy do miejsca powstawania białek - rRNA - buduje rybosomy (struktury, które odpowiadają za łączenie aminokwasów w łańcuchy białkowe |
|
Z czego składa się nukleotyd RNA? |
|
zasada azotowa (A, U, G lub C), ryboza (cukier), reszta kwasu fosforowego |
|
Wymień 4 zasady azotowe występujące w RNA i powiedz jak się łączą. |
|
adenina -> uracyl guanina -> cytozyna |
|
Co to jest komórka macierzysta? |
|
Komórka, która ulega podziałowi. |
|
Co to jest komórka potomna? |
|
Komórka powstała w wyniku podziału komórki macierzystej. |
|
Co to są chromosomy homologiczne? |
|
Chromosomy odpowiadające sobie i mające ten sam kształt i wielkość. |
|
Porównaj komórki haploidalne i diploidalne: powiedz czym są i podaj przykłady. |
|
Komórki diploidalne - mają podwójny zestaw chromosomów (2n), są komórkami somatycznymi, np. naskórek, mięśnie. Komórki haploidalne - mają pojedynczy zestaw chromosomów (n), są gametami: komórka jajowa i plemnik. |
|
Wymień dwa rodzaje podziałów komórki. |
|
mitoza, mejoza |
|
Opisz mitozę: gdzie zachodzi i jakie ma znaczenie (4). |
|
- zachodzi w komórkach somatycznych ZNACZENIE: - umożliwia rozmnażanie bezpłciowe organizmom jednokomórkowym - umożliwia regenerację organizmu (gojenie się ran, narastanie naskórka) - umożliwia wytwarzanie komórek ciała - umożliwia wzrost całego ciała oraz jego części |
|
Opisz mejozę: gdzie zachodzi i jakie ma znaczenie (1). |
|
- zachodzi w gametach ZNACZENIE: - wytwarzanie gamet |
|
Porównaj mitozę i mejozę: replikacja, ile podziałów, liczba chromosomów, do czego służy. |
|
Mitoza: - przed podziałem następuje replikacja - dochodzi do jednego podziału - komórki potomne mają taką samą liczbę chromosomów jak komórka macierzysta - służy do wytwarzania komórek somatycznych Mejoza: - przed podziałem następuje replikacja - dochodzi do dwóch podziałów - komórki potomne m |
|
Co to są allele? |
|
Wersje tego samego genu. |
|
Podaj rodzaje alleli - za co one odpowiadają i jak się je oznacza? |
|
Allel dominujący: - odpowiedzialny za wystąpienie cechy dominującej - oznacza się go duża literą Allel recesywny: - odpowiedzialny za wystąpienie cechy recesywnej - oznacza się go małą literą |
|
Co to jest fenotyp? |
|
Możliwe do zaobserwowania cechy organizmu (np. kolor włosów). Powstają pod wpływem genów i środowiska. |
|
Co to jest genotyp? |
|
Zespół wszystkich genów organizmu. Jest to również zapis alleli pojedynczych genów. |
|
Dokonaj podziału organizmów ze względu na rodzaje alleli. |
|
homozygota dominująca (np. AA), homozygota recesywna (np. aa), heterozygota (np. Aa) |
|
Opisz i porównaj homozygotę recesywną i dominującą oraz heterozygotę. |
|
Homozygota dominująca: - ma 2 allele dominujące - ujawnia się w niej cecha dominująca - jej genotyp zapisuje się dwiema wielkimi literami (np. AA) Homozygota recesywna: - ma 2 allele recesywne - ujawnia się w niej cecha recesywna - jej genotyp zapisuje się dwiema małymi literami (np. aa) Heter |
|
Jak brzmi prawo czystości gamet Grzegorza Mendla? |
|
W każdej gamecie organizmu diploidalnego znajduje się tylko jeden allel danego genu. |