formy etnocentryzmu wyróżniane przez Andrzeja Szahaja |
w ujęciu: Willa Sumnera, Melville'a Herskovitsa (życzliwa i wojująca), maksymalnie złagodzona wersja etnocentryzmu |
etnocentryzm w ujęciu Willa Sumnera |
grupa stanowi centrum świata, a wszystko dookoła jest oceniane i klasyfikowane w odniesieniu do niej |
etnocentryzm w ujęciu Melville'a Herskovitsa |
należy przedkładać własny sposób życia nad inne |
formy etnocentryzmu Melville'a Herkovitsa |
życzliwa - mój sposób życia jest najlepszy i jeśli ktoś go nie realizuje, jest gorszy ode mnie; wojująca - mój sposób życia jest najlepszy i wszyscy powinni go realizować |
maksymalnie złagodzona wersja etnocentryzmu zakłada, |
że nie sposób wznieść się w swych ocenach do punktu widzenia „znikąd”. Ta forma pozwala na wydawanie ocen z punktu widzenia danej kultury, ale bez popadania w samouwielbienie. Odrzuca się przekonanie, że w każdej sytuacji kultura własna jest lepsza od inn |
relatywizm |
stanowisko, w myśl którego wartości lub przekonania o charakterze poznawczym, ontologicznym, światopoglądowym, etycznym lub estetycznym są względne wobec czynników takich jak: kultura danej społeczności, przyjęty schemat pojęciowy lub określony moment his |
absolutyzm |
przeciwieństwo relatywizmu; określone przekonania, sądy i wartości są niezmienne oraz prawdziwe w sensie Prawdy Absolutnej i obowiązują niezależnie od punktu widzenia jednostek, interesów grup społecznych, kultury danej społeczności czy procesów historycz |
fundamentalizm |
absolutyzm + gotowość stosowania przemocy wobec inaczej myślących celem wymuszenia jedności światopoglądowej |
rozsądnym etnocentryzmem |
koncepcja złotego środka Andrzeja Szahaja pomiędzy relatywizmem a fundamentalizmem; Rozsądny etnocentryzm nie uznaje wszystkich konsekwencji relatywizmu, ale podkreśla, że nie istnieje Prawda, na którą nie miałyby wpływu pewne uprzednie założenia związane |
polityka uznania wg Charlesa Taylora |
Taylor wyjaśnia związek pomiędzy uznaniem a ludzką tożsamością. „Nasza tożsamość jest częściowo ukształtowana przez uznanie lub jego brak. Często przez niewłaściwe uznanie innych, osoba lub grupa może więc cierpieć prawdziwą krzywdę, prawdziwe wypaczenie, Przykład: kobiety w społeczeństwach patriarchalnych, Czarni, kolonizowane ludy nieeuropejskie. Takie krzywdzące formy niewłaściwego uznania są oznaką braku szacunku, powodem głębokiego zranienia, która wywołuje w ofierze wyniszczająca nienawiść do samej s Należne uznanie NIE JEST uprzejmością, lecz jest POTRZEBĄ. Taylor uważa, że kwestie związanie z uznaniem i tożsamością nabrały specyficznego znaczenia z nadejściem nowoczesności, w której uznanie przestało być gwarantowane w ramach stabilnych hierarchii |
odmiany polityki uznania |
polityka uniwersalizmu i różnicy |
polityka uznania - polityka uniwersalizmu |
kładzie nacisk na równą godność wszystkich obywateli, równość praw; ten typ polityki uznania odegrał kluczową rolę w historii: umożliwił delegalizację przekonania o naturalnej nierówności ludzi, otworzył drogę do demokracji |
polityka uznania - polityka różnicy |
akceptuje konieczność uznania w jednostkach (grupach) tego, co w nich unikalne |
polityka wielokulturowości wg Willa Kymlicki |
Will uważa, że każdej kulturze należy się szacunek i uznanie. Uznanie, które ma być swego rodzaju zadośćuczynieniem i wynagrodzeniem wcześniejszych krzywd związanych z koniecznością przystosowania się jakiejś kultury do kultury przeważającej, dominującej. |
multikulturalizm (polityka wielokulturowości Will Kymlicki) |
jest sposobem na publiczne identyfikowanie się ze swoją grupą etniczną, jeśli się tego chce, bez obawy, że będzie to niekorzystne czy w zły sposób wyróżni ze społeczeństwa. Multikulturalizm czyni posiadanie odmienności kulturowej powszechnie akceptowalną |
Integracja społeczna (polityka wielokulturowości Will Kymlicki) |
Przynależność kulturowa w dużym stopniu kształtuje ludzką tożsamość. Jednym z celów polityki wielokulturowości jest integracja społeczna. Integracja społeczna ma ułatwić grupom i jednostkom nabycie umiejętności uczestniczenia w większej całości, której sp |
Imperializm kulturowy (Iris Marion Young) |
to proces, w którym Kontakt kulturowy ma charakter pośredni i dokonuje się za pośrednictwem przepływu treści i produktów kulturowych, poprzez rynek i środki masowego przekazu.. Nasila się w epoce globalizacji. |
„otwartość na niezasymilowaną inność (Iris Maron Young) |
Ideał, który pociąga za sobą celebrowanie odmiennych kultur, cech różnych grup, różnorodnych zbiorowych tożsamości, nieustannie konstruowanych i dekonstruowanych w ramach przepływów i zmian życia społecznego. |
Pięć twarzy ucisku (Iris Marion Young) |
wyzysk, marginalizacja, bezsilność, kulturowy imperializm, przemoc |
Opresja wg Iris Marion Young |
„Opresja polega na systematycznych procesach instytucjonalnych, które nie pozwalają pewnym ludziom uczyć się i używać… w pełnej rozciągłości ich umiejętności w społecznie uznanych kontekstach … Opresja odnosi się do rozległych i głębokich niesprawiedliwoś |
mem |
jakaś porcja informacji (instrukcja, idea, konwencja), która może dotyczyć wszelkich sfer ludzkiego życia (mody, kulinariów, filozofii), i która przenosi się z jednego człowieka na drugiego, sprawiając, że ten człowiek zachowuje się w jakiś konkretny spos |
memy, tak jak geny, są: |
• samolubne - rozprzestrzeniają się, jak popadnie, bez względu na to, czy są użyteczne, neutralne czy szkodliwe • replikatorami - stanowią informację i replikują się w niedoskonały sposób, a z tych kopii tylko niektóre są w stanie przetrwać |
Memy podlegają tak zwanemu uczeniu algorytmem ewolucyjnym |
spośród wielu słabych osobników tylko najsilniejsze przetrwają. A ponieważ te zmiany w gatunkach sprawiają, że samo środowisko również się zmienia, ten proces nigdy nie ustaje. Ilekroć mem jest przekazywany dalej, następuje utrwalenie zawartych w nim idei |
skąd biorą się memy? |
Blackmore twierdzi, że memy biorą się z aktu naśladownictwa. Ilekroć naśladujemy siebie nawzajem, coś nieuchwytnego wędruje od jednej osoby do drugiej. Tym czymś jest mem. |
dlaczego geny mogą nam szkodzić i co mają wspólnego z tym, że trudno jest przestać myśleć na zawołanie |
człowiek stał się narzędziem do replikacji memów; dobór naturalny został poddany memetycznemu, który napędza ewolucję człowieka w interesie memów, a nie genów, czym można wytłumaczyć szereg zjawisk społecznych i zachowań ludzkich, przeczących interesom bi |
orientalizm w rozumieniu Edwarda Saida |
Said rozumie orientalizm jako orientalistykę, czyli naukę zajmującą się badaniem Orientu (dyskurs nt. Orientu). Ocenia ją bardzo negatywnie, jako pseudonaukę i poddaje krytyce. Błędem dyskursu było charakteryzowanie Orientu, jako czegoś irracjonalnego, upadłego w przeciwieństwie do rozumnego, dojrzałego i normalnego Zachodu. To Zachód nadawał tożsamość Orientowi, sam tworzył jego obraz i brał go za realny. Orientalizm to zaś zes |
hegemonia |
termin pochodzi z języka greckiego, w starożytnej Grecji oznaczał przywództwo jednego państwa nad innymi, które poddają się jego kierownictwu. |
wiedza czysta i polityczna |
Said rozróżnia wiedzę czystą od wiedzy politycznej- niektóre dziedziny wiedzy są polityczne w założeniu, można nawet powiedzieć ideologiczne. Niemniej jednak w trakcie jakichkolwiek nawet nie szczególnie związanych z polityką badań trudno odciąć się od wł |
automatyzacja zjada rzeczy |
To, co robimy automatycznie, bez namysłu, bez „odczuwania” tego jakby nie istniało. Np. w filmie „Klik! I robisz co chcesz” koleś ma pilot, którym może przyspieszyć czas tak, aby nie odczuwać tego, co się w tym czasie dzieje. Automatyzuje coraz więcej swo |
Przykład z Dziennika Tołstoja |
„Ścierałem kurz w pokoju i idąc dookoła, doszedłem do kanapy, nie mogłem jednak przypomnieć sobie, czy ją wytarłem, czy też nie. Ponieważ są to ruchy zwykłe i podświadome, nie mogłem sobie tego przypomnieć i czułem, że to jest już niemożliwe. Jeśli więc ś |
Proces automatyzacji tłumaczy prawa naszej mowy prozaicznej |
z jej niedokończonym zdaniem oraz na wpół wymówionym słowem. W szybkiej mowie praktycznej słów się nie wymawia – w świadomości pojawiają się tylko pierwsze dźwięki, szeregi liter. |
Algebraiczna metoda myślenia |
rzeczy zostały zastąpione przez symbole. – rzeczy pojmowane za pomocą rachunku i przestrzeni, nie widzimy ich, lecz poznajemy po pierwszych cechach. Rzeczy są jakby opakowane – zdajemy sobie sprawę z ich istnienia, ale widzimy tylko ich powierzchnię. Przy procesie algebraizacji, automatyzowania rzeczy osiąga się największą oszczędność sił percepcyjnych: rzeczy zostają dane albo przez tylko jedną swoją cechę, albo urzeczywistniają się jakby tylko za pomocą formuły, nie urzeczywistniając się w świadomoś |
Chwyt udziwnienia rzeczy wg Szkłowskiego |
środek sztuki. Polega na tym, że nie określa rzeczy jej nazwą, lecz opisuje tak, jakby była widziana po raz pierwszy. Wypadek opisuje tak, jakby po raz pierwszy miał miejsce. |
Cel sztuki wg Szkłowskiego |
Cel sztuki to dać odczucie rzeczy w formie widzenia, nie tylko pojmowania. Sztuka ma przywrócić wrażenie życia i sprawić, że będziemy odczuwać rzeczy. |
Przykład z opowiadania „Bystronogi |
narratorem jest koń, rzeczy są udziwnione poprzez percepcję zwierzęcia: „to, co stajenny mówił i biciu i o Bogu – zrozumiałem bardzo dobrze, ale zupełnie niejasne było dla mnie wówczas znaczenie takich słów jak swój, jego źrebak; domyślałem się na ich pod |
Język poetycki wg Wiktora Szkłowskiego |
język niełatwy, piętrzący trudności, skomplikowany; poezja jako mowa utrudniona, nieprawidłowa. Mowa poetycka – mowa-konstrukcja. |
język prozaiczny wg Wiktora Szkłowskiego |
→ mowa zwykła, oszczędna, lekka, prawidłowa |
Przykład z trąbą (pokazuje, że istnieją dwa rodzaje obrazów: czysto prozaiczny, praktyczny środek myślenia i poetycki, zwiększający wrażenie) |
→ „Idę ulicą i widzę że człowiek z trąbą na plecach upuścił paczkę. Wołam do niego „Hej, trąbo, zgubiłeś paczkę!”. Jest to przykład obrazu – tropu czysto prozaicznego. → „Kilku ludzi stoi w szeregu. Plutonowy, widząc, że jeden z nich stoi nieprzepisowo, mówi doń: Hej, trąbo, jak stoisz?”. Ten obraz jest tropem poetyckim. Obraz poetycki jest jednym ze sposobów wywołania największego wrażenia. |
interpretatorzy tworzą znaczenia tekstów, a znaczenia tekstów tworzą czytelników (Stanley Fish) |
wykładowca przerabiał z jedną grupą studentów (językoznawstwo i literaturoznawstwo) jakieś tematy, zapisał na tablicy nazwiska literaturoznawców w formie wiersza – z tymi nazwiskami związana była praca semestralna. Potem przyszła inna grupa studentów (ang |
wspólnota interpretacyjna (Stanley Fish) |
pewien sposób patrzenia na świat właściwy danej grupie osób, który sprawia, że osoby te mogą widzieć różne rzeczy mniej więcej tak samo, dlatego, iż ten podzielany sposób widzenia świata niejako wymusza to na nich. Wspólnota interpretacyjna jest odpowiedz |
wg teorii mimetycznej fundamentalną przyczyną poezji jest (M. H. Ambrams): |
przyczyna formalna, określana przede wszystkim przez naśladowane cechy i działania ludzi. |
ogólna idea teorii mimetycznej (M. H. Abrams) |
wyjaśnia sztukę jako naśladowanie pewnych aspektów świata. Naśladowanie to termin zakładający jakąś relację, odnoszący się do dwu członów i zachodzącej między nimi odpowiedzialności. |
w dialogach Platońskich filozof posługuje się trzema kategoriami teorii mimesis: |
1) Pierwsza obejmuje wieczne i niezmienne Idee; 2) Druga, stanowiąca jej odbicie, to świat zmysłowy, naturalny lub wytworzony sztucznie; 3) Na trzecią zaś składają się cienie, obrazy odbite w wodzie i w zwierciadłach, oraz sztuki piękne. |
koncepcja, że sztuka jest naśladowaniem |
A zatem koncepcja, że sztuka jest naśladowaniem, odegrała istotną rolę w klasycystycznej estetyce, jednak nie była to rola dominująca. Sztuka, jak powszechnie twierdzono, jest naśladowaniem, lecz takim naśladowaniem, które stanowi tylko narzędzie służące |
Filozofia Platońska pozostaje filozofią jednego miernika |
Filozofia Platońska pozostaje filozofią jednego miernika, wszystko bowiem, łącznie ze sztuką, oceniane jest ostatecznie według tego jednego kryterium: relacji do niezmiennych Idei. W tej sytuacji poeta staje się współzawodnikiem rzemieślnika, prawodawcy |
Fundamentalna przyczyna poezji wg teorii pragmatycznej: |
przyczyna celowa, zamierzone oddziaływanie na publiczność |
teoria pragmatyczna wg Abramsa |
Krytyka, która ukierunkowana jest na odbiorców. Widzi ona w dziele sztuki głównie środek do celu, narzędzie mające coś sprawić, za miernik zaś jego wartości uznaje zwykle to, czy cel ów udało się osiągnąć. Zasadniczo znamienne dla krytyka pragmatycznego j |
Pisarstwo krytycznoliterackie Samuela Johnsona |
przyjmuje w przybliżeniu opisany przez Abramsa układ odniesienia; jednakże Johnson, nieufnie podchodzący do sztywnego i abstrakcyjnego teoretyzowania, stosuje tę metodę nieustannie odwołując się do konkretnych przykładów literackich i respektując opinie i |
Samuel Johnson - ocena pozycji Szekspira |
W systematycznej ocenie samych dzieł Szekspira mimesis powstaje dla naszego krytyka w pewnym stopniu kryterium istotnym. Utrzymuje on, iż „wielkość Szekspira polega tedy na tym, że jego dramat jest zwierciadłem życia ", a także natury nieożywionej. Johnso |
Ogólna idea teorii ekspresyjnej wg Abramsa |
sposób myślenia o poezji jako o spontanicznym wybuchu głębokich uczuć; sposób myślenia, w którym sam twórca staje się głównym czynnikiem sprawczym zarówno artystycznego wytworu, jak i kryteriów, według których należy go oceniać. |
Fundamentalna przyczyna poezji wg teorii ekspresyjnej Abramsa |
uczucia i pragnienia poety, przymus „twórczej” wyobraźni”, która, niczym Bóg stwórca, pobudza samą siebie. |
Aspekty teorii ekspresyjnej wg Milla |
1) Rodzaje poetyckie: Mill reinterpretuje i odwraca hierarchię rodzajów poetyckich. To poezja liryczna, będąc najczystszą ekspresją uczucia, jest „wyraźniej i bardziej swoiście poezją niż jakakolwiek inna [...]". Wszystkie pozostałe formy zmącone są przez 2) Spontaniczność: Mill przyjmuje założenie, że emocjonalna wrażliwość jest człowiekowi wrodzona, wiedza i umiejętności natomiast — czyli jego sztuka są nabyte. Na tej podstawie dzieli on poetów na dwie kategorie: 1. tych, którzy poetami się rodzą = poeci „z natury” 2. tych, którzy poetami się stają = poeci „z kultury” Poezję naturalną łatwo rozpoznać, gdyż jest „samym uczuciem, posługującym się myślą jedynie jako środkiem swego wyrazu". Poezja „wyrobionego, lec |