A capite ad calcem |
Od głowy do pięty (Od stóp do głów). |
A casu ad casum |
Od przypadku do przypadku. |
A fructibus eorum cognoscetis eos |
Po ich owocach ich poznacie. |
A maximis ad minima |
Od największych do najmniejszych. |
A planta pedis usque verticum eius. |
Od podeszwy stopy do głowy jego. |
A priori |
Uprzedzając fakty (dosł. z góry). |
A verbis ad verbera |
Od słów do rękoczynów. |
Ab alio exspectes, alteri quod feceris |
Od innego oczekuj tego, co robisz drugiemu; jak Kuba Bogu, tak Bóg Kubie. |
Ab equis ad asinos |
Z deszczu pod rynnę, z pieca na łeb (dosł. z koni na osły). |
Ab Iove principium |
Początek od Jowisza. |
Ab ovo |
Od jaja. |
Ab ovo usque ad mala |
Od początku do końca (dosł. od jajka do jabłek). |
Ab urbe condita |
Od założenia miasta [Rzymu]; od początku. |
Absens carens |
Nieobecny traci. |
Absente reo |
Pod nieobecność oskarżonego. |
Absterget Deus omnem lacrimam ab oculis eorum |
I otrze Bóg wszelką łzę z oczu ich. |
Acta est fabula |
Sztuka jest skończona. |
Acti labores iucundi |
Dokonane prace przyjemne. |
Actis testantibus |
Jak świadczą akta. |
Actum ne agas! |
Nie rób tego [co już jest zrobione]! |
Actus hominis non dignitas iudicentur |
Niech będą sądzone czyny człowieka, a nie jego godność. |
Acu rem tetigisti |
Trafiłeś w sedno (dosł. dotknąłeś rzeczy igłą). |
Ad imaginem quippe Dei factus est homo |
Na obraz bowiem Boży stworzony jest człowiek. |
Ad kalendas Graecas |
Na czas nieokreślony (dosł. do greckich kalend). |
Ad maiorem Dei gloriam |
Dla większej chwały Bożej. |
Ad meliora tempora |
Do lepszych czasów; obyśmy się spotkali w lepszych czasach. |
Adhibe rationem difficultatibus |
W trudnościach odwołuj się do rozumu. |
Admoneri bonus gaudet |
Dobry człowiek z radością przyjmuje napomnienia. |
Adulescentia est tempus discendi, sed nulla aetas sera est ad discendum |
Młodość jest czasem nauki, ale żaden wiek nie jest zbyt późny do podjęcia nauki. |
Adveniat regnum Tuum |
Przyjdź Królestwo Twoje. |
Adversae res admonent religionem |
Przeciwności uczą pobożności. |
Aequam memento rebus in arduis servare mentem non secus in bonis |
Pamiętaj zachować spokój umysłu tak w nieszczęściu jak i w powodzeniu. |
Aequat omnes cinis; impares nascimur, pares morimur |
Wszystkich zrównuje proch; rodzimy się nierówni, równi umieramy. |
Aeris alieni comes miseria |
Towarzyszką długu jest nędza. |
Aetas dulcissima adulescentia est |
Najmilszym okresem życia jest młodość. |
Alea iacta est |
patrz Iacta alea est |
Alea, vina, Venus, per quae sum factus egenus |
Kości, wino i Wenus, przez to stałem się nędzarzem. |
Aliena vitia in oculis habemus, a tergo nostra sunt |
Cudze błędy [winy] mamy na oku, nasze poza nami. |
Alienis delectari malis |
voluptas inhumana |
Alitur vitium vivitque tegendo |
Wada podrasta i życie jej jest podtrzymywane, gdy jest w ukryciu. |
Aliud clausum in pectore, aliud in lingua promptum habent |
Ludzie mają co innego w sercu, co innego na języku. |
Aliud est facere, aliud est dicere |
Co innego jest dotrzymać słowa, co innego obiecać. |
Alius est Amor, alius Cupido |
Co innego miłość, co innego namiętność. |
Alma Mater |
Matka Karmicielka. |
Alter alterum docet |
Jeden uczy drugiego. |
Alteri vivas oportet, si tibi vis vivere |
Trzeba żyć dla innych, jeśli chcesz żyć z pożytkiem dla siebie. |
Amantes amentes |
Zakochani są jak szaleńcy. |
Amantium irae amoris integratio |
Kłótnie kochanków umacniają ich miłość. |
Ambitiosa non est fames |
Głód nie ma ambicji. |
Amici fures temporum |
Przyjaciele to złodzieje czasu. |
Amicorum omnia communia |
U przyjaciół wszystko jest wspólne. |
Amicum perdere est damnorum maximum |
Stracić przyjaciela to największa ze strat. |
Amicus certus in re incerta cernitur |
Pewnego przyjaciela poznaje się w niepewnej sytuacji. |
Amicus optima vitae possesio |
Przyjaciel to największy skarb w życiu. |
Amicus Plato, sed magis amica veritas |
Przyjacielem Plato, lecz większą przyjaciółką prawda. |
Amicus stultorum similis efficietur |
Przyjaciel głupich stanie się do nich podobny; kto z kim przestaje, takim się staje. |
Amittit merito proprium, qui alienum appetit |
Słusznie traci swoje, kto sięga po cudze. |
Amor caecus |
Ślepa miłość. |
Amor magister optimus |
Miłość najlepszym nauczycielem. |
Amor non quaerit, amor reperit |
Miłość nie szuka, miłość znajduje. |
Amor omnibus idem |
Miłość dla wszystkich jednaka. |
Amor patriae nostra lex |
Miłość ojczyzny naszym prawem. |
Amor tollit timorem |
Miłość usuwa strach. |
Amor vincit omnia |
zob. Omnia vincit amor... |
Amo te, ama me |
Kocham cię, kochaj mnie. |
Anceps remedium melius quam nullum |
Niepewne lekarstwo lepsze niż żadne. |
Anguis in herba |
Wąż w trawie. |
Animam debeo |
Jestem winien duszę |
Animos labor nutrit |
Praca karmi umysły. |
Animus aeger semper errat |
Chory umysł zawsze błądzi. |
Annuntio vobis gaudium magnum: habemus papam |
Ogłaszam wam radość wielką: mamy papieża. |
Annus superior semper melior |
Rok ubiegły zawsze lepszy. |
Apage, Satanas! |
Idź precz, szatanie! |
Aqua et panis est vita canis |
Woda i chleb to życie psa. |
Arbiter elegantiarum |
Mistrz dobrego smaku. |
Arcus nimium tensus rumpitur |
Łuk zbytnio naciągnięty pęka. |
Ardua prima via est |
Początki są trudne (dosł. pierwsza droga jest stroma). |
Argumentum pessimi turba |
Zgubnym argumentem jest tłum. |
Arma virumque cano |
Opiewam czyny orężne męża. |
Ars alit artificiem |
Sztuka żywi twórcę. |
Ars auro gemmisque prior. |
Sztuka cenniejsza niż złoto i [drogie] kamienie. |
Ars est celare artem |
Sztuką jest ukryć sztukę. |
Ars est philosophia vitae |
Sztuka jest filozofią. życia. |
Ars longa, vita brevis |
Sztuka długotrwała, życie krótkie. |
Ars simia naturae. |
Sztuka małpująca naturę. |
Artes Liberales |
Sztuki wyzwolone. |
Artes serviunt vitae, sapientia imperat |
Umiejętności służą życiu, mądrość nim włada. |
Artificem commendat opus |
Dzieło mistrza chwali. |
Artis sola domina necessitas. |
Potrzeba [jest] jedyną władczynią Sztuki. |
Asinus ad lyram |
Osioł przy lirze; pasuje jak wół do karety. |
Asinus asino pulcherrimus |
Osioł dla osła jest najpiękniejszy. |
Asinus asinorum [in saecula saeculorum] |
Osioł nad osłami [na wieki wieków]. |
Asinus in tegulis |
Osioł na dachu. |
Assidue addiscens ad senium venio |
Douczając się nieustannie dochodzę do starości. |
Attendite a falsis prophetis |
Strzeżcie się fałszywych proroków. |
Audaces fortuna iuvat timidosque repellit |
Śmiałym los sprzyja i bojaźliwych odtrąca. |
Audentes fortuna iuvat [decoratque corona] |
Odważnych los wspiera [i koroną wieńczy]. |
Audi multa, loquere pauca |
Słuchaj dużo, mów mało. |
Audi, vide, sile |
Słuchaj, patrz i zachowaj milczenie. |
Audiatur et altera pars |
Niech będzie wysłuchana i druga strona. |
Aurea dicta |
Złote słowa. |
Aurea mediocritas |
Złoty środek (umiar). |
Auribus frequenitius quam lingua utere |
Uszu używaj częściej niż języka. |
Aut amat, aut odit mulier, nil est tertium |
Kobieta albo kocha albo nienawidzi, nie ma nic trzeciego. |
Aut bibat, aut abeat |
Niech pije albo niech sobie idzie. |
Aut Caesar aut nihil |
Być albo Cezarem, albo niczym. |
Aut viam inveniam aut faciam |
Albo znajdę drogę, albo ją sobie utoruję. |
Aut vincere, aut mori |
Albo zwyciężać, albo umierać. |
Avaritia et arrogantia praecipua validiorum vitia |
Chciwość i bezczelność to główne wady możnych. |
Ave, Caesar, morituri te salutant |
Witaj, Cezarze, idący na śmierć cię pozdrawiają. |
Avida est periculi virtus |
Męstwo jest chciwe niebezpieczeństwa. |
Avidis, avidis natura parum est |
Dla chciwych mało i całego świata. |
Avito vivit honore |
Żyje zaszczytami przodków. |
Axis mundi |
oś świata. |
Barba crescit, caput nescit |
Broda rośnie, rozumu nie przybywa. |
Barba non facit philosophum |
Broda nie czyni filozofem. |
Beati pauperes spiritu |
Błogosławieni ubodzy w duchu. |
Beatius est magis dare, quam accipere |
Więcej szczęścia jest w dawaniu niż w braniu. |
Beatus, qui prodest, quibus potest |
Szczęśliwy, kto pomaga, komu może. |
Beatus, qui tenet |
Szczęśliwy, kto posiada. |
Bellum omnium contra omnes |
Wojna wszystkich przeciw wszystkim. |
Bene dignoscitur, bene curatur |
Dobra diagnoza, dobre leczenie. |
Bene facit, qui ex aliorum erroribus sibi exemplum sumit |
Dobrze czyni ten, kto uczy się na cudzych błędach. |
Bene olet, qui nihil olet |
Dobrze pachnie, kto niczym nie pachnie. |
Benedictus qui venit in nomine Domini |
Błogosławiony, który idzie w imię Pańskie. |
Bis dat, qui cito dat |
Dwa razy daje, kto szybko daje. |
Bis repetita placent. |
Rzeczy powtórzone podobają się. |
Bona diagnosis, bona curatio |
Dobra diagnoza, dobre leczenie. |
Bona valetudo melior est quam maximae divitiae |
Dobry stan zdrowia jest lepszy niż największe bogactwo. |
Bono domino quot servi tot amici, malo domino quot servi tot inimici |
Dobry pan ilu ma niewolników, tylu też przyjaciół, zły zaś pan ilu ma niewolników, tylu wrogów. |
Bonum est, quod omnes appetunt |
Dobro jest tym, czego wszyscy pragną. |
Bonum ex malo non fit |
Dobro nie rodzi się ze zła. |
Bonum vinum laetificat cor hominis |
Dobre wino uwesela serce człowiecze. |
Bos lassus fortius figit pedem |
Zmęczony wół szybciej pracuje. |
Caeca invidia est |
Zawiść jest ślepa. |
Caecus si caeco ducatum praestat, ambo in foveam cadunt |
Jeśli ślepy ślepego prowadzi, obaj w dół wpadają. |
Caelum et terra transibunt, verba autem mea non praeteribunt |
Niebo i ziemie przeminą, ale słowa moje nie przeminą. |
Caelum et terram commovere |
Poruszyć niebo i ziemię. |
Calvitium non est vitium, sed prudentiae indicium |
Łysina to nie wada, lecz oznaka mądrości. |
Canis timidus vehementius latrat quam mordet |
Pies, który się boi, gwałtowniej ujada, niż gryzie. |
Cantus cycneus |
Łabędzi śpiew. |
Captatio benevolentiae |
Zjednywanie sobie względów. |
Caput mundi |
Głowa (stolica) świata. |
Carpe diem quam minimum credula postero |
Chwytaj dzień [korzystaj z chwili], jak najmniej ufając przyszłości. |
Carum est, quod rarum est |
Cenne jest to, co rzadkie. |
Carta non erubescit |
Papier się nie rumieni [ze wstydu]. |
Casus belli |
powód do wypowiedzenia wojny. |
Cave me, Domine, ab amico, ab inimico vero me ipse cavebo |
Strzeż mnie, Boże, od przyjaciół, od nieprzyjaciół sam się obronię. |
Cedant arma togae! |
Niech oręż ustąpi przed togą! |
Certum est, quia impossibile est |
Jest pewne, ponieważ jest niemożliwe. |
Ceterum censeo Karthaginem esse delendam |
Poza tym [zresztą] uważam, że Kartaginę należy zniszczyć. |
Cibi condimentum est fames |
Przyprawą potrawy jest głód. |
Cicer cum caule |
Groch z kapustą, tłum. Julian Tuwim |
Cinis et manes et fabula fies |
Popiołem i cieniem i wspomnieniem się staniesz. |
Civis totius mundi |
Obywatel całego świata. |
Clara pacta claros faciunt amicos |
Jasne (tj. jednoznaczne, wyraźne, nie budzące wątpliwości) układy tworzą wiernych przyjaciół. |
Clavus clavo pellitur |
Gwóźdź wybija się gwoździem. |
Cogitationis poenam nemo patitur |
Nikt nie ponosi odpowiedzialności za swoje myśli. |
Cogitationum poenam nemo luit |
Nikt nie cierpiał za karę myślenia. |
Cogito, ergo sum |
Myślę, więc jestem. |
Cognosce te ipsum |
Poznaj samego siebie. |
Comedamus et bibamus cras enim moriemur |
Jedzmy pijmy wszak jutro pomrzemy |
Communi consensu |
Za zgodą powszechną. |
Compos mentis |
Zdrów na umyśle. |
Conceptus est homo |
Począł się człowiek. |
Concordia civium murus urbium |
Zgoda obywateli to mur obronny miast. |
Concordia domi, foris pax |
Zgoda w domu, pokój na zewnątrz. |
Coniugium sine prole est quasi dies sine sole |
Małżeństwo bez potomstwa jest jak dzień bez słońca. |
Conquiescat in pace |
Niech odpoczywa w pokoju. |
Conflabunt gladios suos in vomeres |
Przekują miecze swe na lemiesze. |
Consensus facit legem |
Zgoda tworzy prawo. |
Consuetudinis magna vis est |
Wielka jest siła przyzwyczajenia. |
Consuetudo altera natura est |
Przyzwyczajenie jest drugą naturą. |
Consuetudo est optima legum interpres |
Zwyczaj jest najlepszą wykładnią praw. |
Consummatum est |
Dokonało się. |
Contra facta non valent argumenta |
Wobec faktów argumenty muszą ustąpić. |
Contra negantem principia non est disputandum |
Z kimś, kto zaprzecza pryncypiom, nie dyskutuje się. |
Contra vim mortis non est medicamen in hortis |
Przeciwko mocy śmierci nie ma ziół w ogrodach. |
Contra vim non valet ius |
Prawo jest bezsilne wobec przemocy. |
Contraria contrariis curantur |
Przeciwne leczymy przeciwnym. |
Convenienter naturae vivere |
Żyć w zgodzie z naturą. |
Cornix cornici numquam confodit ocellum |
Kruk krukowi oka nie wykole. |
Corpus delicti |
Dowód rzeczowy przestępstwa. |
Corpus iuris civilis |
Kodeks prawa cywilnego. |
Corrumpunt mores bonos colloquia mala |
Złe rozmowy psują dobre obyczaje. |
Corvus albus |
Biały kruk. |
Crede, quod habes, et habes |
Wierz, że masz, a będziesz miał. |
Credo ut intellegam |
Wierzę, aby rozumieć. |
Crescit sub pondere virtus |
Prześladowana cnota wzrasta. |
Crescite et multiplicamini et multiplicamini |
Wzrastajcie i rozmnażajcie się. |
Crescunt anni, decrescunt vires |
Przybywa lat, ubywa sił. |
Crux interpretum |
Krzyż komentatorów. |
Cucullus non facit monachum |
Kaptur [habit] nie czyni mnicha. |
Cui bono [fuerit]? |
Po co? Na czyją korzyść? |
Cuius est solum, eius est usque ad coelum (ad sidera, ad infinitum) |
Władca ziemi jest panem nieba ponad nią (aż do gwiazd, w nieskończoność). |
Cuius regio, eius religio |
Czyj kraj, tego religia. |
Cuiusvis hominis est errare, nullius nisi insipientis in errore perseverare |
Każdy człowiek może zbłądzić, uparcie w błędzie trwa tylko głupi. |
Cum debita reverentia |
Z należytym szacunkiem. |
Cum plenus venter, numquam studet ille libenter |
Kiedy brzuch pełny, nigdy nie studiuje on chętnie. |
Cum recte vivis, ne cures verba malorum |
Skoro uczciwie żyjesz, nie dbaj o słowa złych ludzi. |
Cum tacent, clamant |
Milcząc, wołają. |
Cum ventis litigare |
Rzucać słowa na wiatr. |
Cupido dominandi |
Żądza władzy. |
Cura fugit multo diluiturque mero |
Troska znika i rozpuszcza się w obfitym winie. |
Cura, ut valeas! |
Bądź zdrów! |
Curriculum vitae |
Przebieg życia (życiorys). |
Custos fratris mei sum ego? |
Czyż jestem stróżem brata mego? |
Dabit qui dedit. |
Kto dał, da [znowu]. |
Damnant quod non intellegunt. |
Potępiają, czego nie rozumieją. |
Data est mihi omnis potestas in caelo et in terra. |
Dana mi jest wszelka władza na niebie i na ziemi. |
De caelo in caenum. |
Z nieba w błoto. |
De fumo in flammam. |
Z dymu w ogień; z deszczu pod rynnę. |
De gustibus et coloribus non est disputandum. |
O upodobania i kolory nie należy się spierać. |
De gustibus (non est disputandum). |
W sprawach smaku (gustów, upodobań) nie ma dyskusji. |
De manu ad manum. |
Z ręki do ręki. |
De minimis non curat lex. |
Prawo nie troszczy się o drobiazgi. |
De mortuis aut bene, aut nihil. |
O zmarłych należy mówić dobrze albo nic. |
De mortuis nil nisi bene (bonum). |
Zmarłych należy wspominać tylko dobrze. |
De profundis (clamavi). |
Z otchłani (wzywałem). |
De suis homines laudibus libenter praedicant. |
O swojej chwale ludzie chętnie głoszą. |
De te fabula narratur. |
O tobie mówi bajka. |
Desipere est iuris gentium. |
Prawem ludzi jest głupota. |
Deum sequere. |
Idź za wezwaniem boga. |
Deus ex machina. |
Bóg [zstępujący] z machiny. |
Deus vult. |
Bóg tak chce. |
Dicere causam. |
Prowadzić sprawę przed sądem. |
Dicere non est facere. |
Mówić to nie znaczy działać. |
Dictum sapienti sat (est). |
Powiedziane mądremu wystarczy. |
Diem perdidi. |
Zmarnowałem dzień (bo nie zrobiłem nic dobrego). |
Dies diem docet. |
Dzień uczy dzień. |
Dies irae. |
Dzień gniewu. |
Difficile est satiram non scribere. |
Trudno nie pisać satyry. |
Difficilis in otio quies. |
Trudno zachować spokój w bezczynności. |
Diligere ex toto corde, et in tota anima. |
Miłować z całego serca i z całej duszy. |
Dimidium facti, qui bene coepit, habet, sapere aude, incipe. |
Połowę pracy ma za sobą, kto dobrze zaczął, miej odwagę być mądrym, zacznij. |
Dis aliter visum. |
Inna jest wola bogów. |
Disce puer latine, ego faciam te mości panie. (łac. makaroniczna) |
Ucz się chłopcze łaciny, a zrobię cię panem. |
Disce, sed a doctis, indoctos ipse doceto. |
Ucz się, lecz u uczonych, nieuczonych sam nauczaj. |
Discenda est virtus. |
Cnoty należy uczyć. |
Displicuit nasus tuus. |
Twój nos się nie spodobał. |
Divide et impera. |
Dziel i rządź. |
Divina natura dedit agros, ars humana aedificavit urbes. |
Boska przyroda dała pola, ludzka sztuka zbudowała miasta. |
Divitiae non sunt bonum. |
Bogactwo nie jest dobrem. |
Dixisse me aliquando placuit, tacuisse numquam. |
Bywało niekiedy, że żałowałem tego, co powiedziałem, nigdy jednak tego, że milczałem. |
Do, ut des. |
Daję [ci], abyś i ty dał [mnie]. |
Docendo discimus [discitur]. |
Nauczając, uczymy się. |
Dominus vitae necisque. |
Pan życia i śmierci. |
Donec eris sospes, multos numerabis amicos, tempora si fuernit nubila solus eris. |
Dopóki będziesz szczęśliwy, będziesz miał wielu przyjaciół, gdy przyjdą czasy pochmurne będziesz sam. |
Duas aures habemus et os unum, ut plura audiamus quam loquamur. |
Mamy dwoje uszu i jedne usta, abyśmy więcej słuchali niż mówili. |
Ducunt volentem fata, nolentem trahunt. |
Powolnego prowadzą losy, opornego siłą ciągną. |
Dulce bellum inexpertis. |
Wojna (wydaje się) miła tym, którzy jej nie doświadczyli. |
Dulce et decorum est pro patria mori. |
Słodko i zaszczytnie jest umierać za ojczyznę. |
Dulcis est somnus operanti. |
Słodki jest sen dla pracującego. |
Dum spiro, spero. |
Póki oddycham [żyję], nie tracę nadziei. |
Dum vivimus, vivamus! |
Dopóki żyjemy, używajmy życia! |
Duo cum faciunt idem, non est idem. |
Gdy dwóch robi to samo, to nie jest to samo. |
Duobus litigantibus tertius gaudet. |
Gdzie dwóch się kłóci, tam trzeci korzysta. |
Dura lex, sed lex |
Twarde prawo, ale prawo. |
E fructu arbor cognoscitur |
Po owocu poznaje się drzewo. |
E pluribus unum |
Z wielu jedno stworzyć. |
Ecce homo |
Oto człowiek. |
Edimus, ut vivamus, non vivimus, ut edamus |
Jemy, aby żyć, nie żyjemy, aby jeść. |
Egens aeque est is, qui non satis habet, et is, cui satis nihil potest esse |
Biedakiem jest zarówno ten, komu nie wystarcza, jak i ten, komu nic wystarczyć nie może |
Ego sum, qui sum |
Jestem, który jestem. |
Ego sum via et veritas, et vita |
Ja jestem drogą, prawdą i życiem. |
Entia non sunt multiplicanda praeter necessitatem |
Bytów nie należy mnożyć ponad konieczność. |
Epistula (enim) non erubescit |
List (bowiem) się nie rumieni. |
Equi donati dentes non inspiciuntur |
Darowanemu koniowi nie zagląda się w zęby. |
Ergo bibamus! |
Pijmy więc! |
Eritis sicut dii scientes bonum et malum |
Będziecie jako bogowie znający dobro i zło. |
Errare humanum est |
Błądzić jest rzeczą ludzką. |
Est modus in rebus, sunt certi denique fines, quos ultra citraque nequit consistere rectum |
Jest miara we wszystkim i określone granice, przed którymi i za którymi nie może ostać słuszność. |
Est ubi gloria nunc Babylonia? |
Gdzie jest teraz chwała Babilonu? |
Est vetus atque probus centum qui perficit annos |
Klasyk to ten, kto ukończy sto lat |
Et in sole maculae |
I na słońcu są plamy. |
Et tu, Brute, contra me? |
I ty, Brutusie, przeciwko mnie? |
Etiam latrones suis legibus parent |
I zbóje mają swoje prawa. |
Ex cathedra |
Z katedry. |
Ex malis eligere minima oportet |
Trzeba wybierać mniejsze zło. |
Ex navicula navis |
Z łódeczki łódź. |
Ex nihilo nihil |
Z niczego nic [nie powstaje]. |
Ex opere operantis |
Z dzieła działającego. |
Ex oriente lux |
Ze wschodu przychodzi światło. |
Ex oriente lux, ex occidente lex |
Światło [kultury] ze wschodu, prawa z zachodu. |
Exegi monumentum aere perennius |
Postawiłem pomnik trwalszy od spiżu. |
Exoriare aliquis nostris ex ossibus ultor |
Niech z naszych kości narodzi się mściciel. |
Experto credite |
Ufajcie doświadczonemu. |
Extra Ecclesiam nulla salus |
Poza Kościołem nie ma zbawienia. |
Extremis malis extrema remedia |
Na krańcowe zło krańcowe środki. |
Faber est quisque suae fortunae |
Każdy jest kowalem własnego losu. |
Fac fideli sis fidelis |
Bądź wierny temu, kto wierny tobie. |
Facile omnes, cum valemus, recta consilia aegrotis damus |
Kiedy jesteśmy zdrowi, łatwo nam przychodzi dawać chorym dobre rady. |
Facilius est consolari afflictum, quam sustinere |
Człowieka nieszczęśliwego łatwiej jest pocieszać niż mu pomóc. |
Fallite fallentes |
Oszukujcie oszukujących. |
Fama crescit eundo |
Plotka po drodze rośnie. |
Fames est optimus coquus |
Głód jest najlepszym kucharzem. |
Fas est et ab hoste doceri |
Godzi się uczyć i od wroga. |
Fata viam invenient |
Przeznaczenie znajdzie drogę. |
Favete linguis |
Milczcie w skupieniu. |
Feci, quod potui, faciant meliora potentes |
Zrobiłem, co mogłem, kto potrafi, niech zrobi lepiej. |
Felix culpa |
Szczęśliwa wina. |
Felix, qui potuit rerum cognoscere causas |
Szczęśliwy, kto zdołał poznać przyczyny wszechrzeczy. |
Ferro et igni |
Ogniem i mieczem. |
Fervet olla, vivit amicitia |
Dopóki kipi w garnku, trwa przyjaźń. |
Festina lente! |
Spiesz się powoli. |
Fiat iustitia, pereat mundus! |
Niechaj ginie świat, byleby się działa sprawiedliwość! |
Fiat iustitia, ruat caelum |
sprawiedliwości musi się stać zadość, choćby niebo miało runąć. |
Fiat lux! |
Niechaj się stanie światłość. |
Fide, sed cui, vide |
Ufaj, ale bacz, komu. |
Fides sine operibus mortua est |
Wiara bez uczynków jest martwa. |
Finis coronat opus |
Koniec wieńczy dzieło. |
Finita est comoedia |
Komedia skończona. |
Flagrante bello |
Gdy szaleje wojna. |
Flagrante delicto |
Na gorącym uczynku. |
Fluctuat nec mergitur |
Rzuca nim fala, lecz nie tonie. |
Fortes fortuna adiuvat |
Śmiałym los sprzyja. |
Fortuna favet fortibus |
Los sprzyja dzielnym. |
Fraus latet in generalibus |
Oszustwo kryje się w ogólnikach. |
Fumum vendere |
Sprzedawać dym. |
Gallia est omnis divisa in partes tres |
Galia jako całość dzieli się na trzy części. |
Gallus in suo sterquilinio plurimum potest |
Kogut tylko na swoim gnojowisku dużo może. |
Genius loci |
duch opiekuńczy miejsca. |
Gladiator in arena consilium capit |
Gladiator decyduje dopiero na arenie. |
Gloria in excelsis Deo et in terra pax hominibus bonae voluntatis |
Chwała na wysokościach Bogu, a na ziemi pokój ludziom dobrej woli. |
Gloria victis |
Chwała zwyciężonym. |
Gloria virtuti resonat |
Sława jest echem cnoty. |
Graecum est, non legitur |
To po grecku, tego się nie czyta. |
Gratia non tollit naturam sed perficit |
Łaska nie niszczy natury, lecz ją udoskonala. |
Gratis accepistis, gratis date |
darmo otrzymaliście, darmo dawajcie. |
Graves amicitiae principum |
złowieszcza przyjaźń książąt. |
Graviora manent |
najgorsze dopiero nadejdzie. |
Gutta cavat lapidem non vi, sed saepe cadendo, sic homo doctus fit non vi sed saepe studendo |
kropla drąży kamień nie siłą, lecz częstym spadaniem, tak też człowiek nie staje się uczonym gwałtownie, lecz przez to, że często się uczy. |
Habent sua fata libelli |
i księgi mają swoje losy |
Habet assentatio iucunda principia, eadem exitus amarissimos affert |
potakiwanie ma miłe początki, ale skutki przynosi bardzo przykre |
Habet et musca splenem |
i mucha ma śledzionę |
Hannibal ad portas! (Hannibal ante portas!) |
Hannibal u bram |
Hic habitat felicitas |
tu mieszka szczęście. |
Hic Rhodus, hic salta |
tu Rodos (wyspa), tu skacz! |
Hic sunt leones |
tu są lwy. |
Hic vivi taceant. Hic mortui loquuntur. |
Tu żywi niech milczą. Tu przemawiają zmarli. |
His ego nec metas rerum nec tempora pono; Imperium sine fine dedi |
Granic w przestrzeni i czasie przed nimi nie stawiam, lecz daję imperium bez kresu. |
Historia testis temporum, lux veritatis, vita memoriae, magistra vitae |
historia jest świadkiem czasów, światłem prawdy, życiem pamięci, nauczycielką życia. |
Historiam nescire hoc est semper puerum esse |
Kto nie zna historii ten jest zawsze dzieckiem. |
Hodie mihi, cras tibi. |
Dziś mnie, jutro tobie. |
Hominem quaero |
szukam człowieka |
Homines soli animalium non sitientes, bibimus |
My ludzie jedyni ze stworzeń nie pragnąc, pijemy. |
Hominis est errare, insipientis in errore perseverare. |
rzeczą ludzką jest błądzić, rzeczą głupców jest trwać w błędzie. |
Hominum causa omne ius constitutum sit. |
wszelkie prawo winno być stanowione dla ludzi. |
Homo doctus in se semper divitias habet. |
człowiek wykształcony w sobie zawsze bogactwo ma. |
Homo homini deus est |
człowiek człowiekowi bogiem. |
Homo homini lupus est |
człowiek człowiekowi wilkiem. |
Homo sacra res homini |
człowiek jest rzeczą świętą dla człowieka. |
Homo sum, humani nil a me alienum puto |
człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce. |
Honesta res est laeta paupertas |
szacowna to rzecz pogodne ubóstwo. |
Honos habet onus |
zaszczyt pociąga za sobą obowiązki. |
Hospes hospiti sacer |
gość świętością dla gospodarza. |
Hospes, hostis |
każdy obcy to wróg. |
Humana non sunt turpia |
co ludzkie, nie hańbi. |
Iacta alea est! |
kości zostały rzucone! |
Ibi patria, ubi bene |
tam ojczyzna, gdzie dobrze. |
Idem velle atque idem nolle, ea demum firma amicitia est |
w końcu mocna przyjaźń polega na tym, żeby chcieć tego samego oraz tego samego nie chcieć. |
Ignavis semper feriae |
lenie zawsze mają święto |
Ignis non exstinguitur igne |
ognia nie gasi się ogniem. |
Ignorantia iuris nocet |
nieznajomość prawa szkodzi. |
Ignorantia legis excusat neminem |
nieznajomość prawa nikogo nie tłumaczy |
Ignoti nulla cupido |
nieznane nie nęci; nie pragnie się czegoś, o czym się nie wie, że istnieje. |
Impares nascimur, pares morimur |
rodzimy się nierówni, umieramy równi. |
Imperare sibi maximum imperium est |
rządzić sobą jest największą władzą. |
Impossibilium nulla obligatio est |
nikt nie jest zobowiązany do rzeczy niemożliwych. |
In aqua scribis |
piszesz na wodzie. |
In arena aedificas |
budujesz na piasku. |
In articulo mortis |
w obliczu śmierci. |
In lacte matris praebibere |
wyssać z mlekiem matki. |
In magnis et voluisse sat est |
w rzeczach wielkich wystarczy chcieć. |
In omnibus requiem quaesivi, et nusquam inveni nisi in angulo cum libro. |
wszędzie spokoju szukałem i nie znalazłem nigdzie, jak tylko w kątku z książką. |
In principio creavit Deus caelum et terram |
na początku Bóg stworzył niebo i ziemię. |
In principio erat Verbum |
na początku było Słowo. |
In silvam ligna ferre |
znosić drewno do lasu. |
In vino veritas |
w winie prawda. |
In vino veritas, in aqua sanitas |
w winie prawda, w wodzie zdrowie. |
In vita mors certa est' |
w życiu tylko śmierć jest pewna. |
INRI (Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum) |
Jezus Nazarejczyk Król Żydowski. |
Inter arma silent leges |
wśród szczęku oręża milczą prawa. |
Inter arma silent Musae |
w czasie wojny milczą Muzy. |
Inter malleum et incudem |
między młotem i kowadłem. |
Invidia gloriae assiduus est |
zawiść jest stałym towarzyszem sławy. |
Invitum qui servat, idem facit occidenti |
kto ocala kogoś wbrew jego woli, to tak jakby go zabijał. |
Ipsa sua melior fama |
lepszy od swojej reputacji. |
Ira furor brevis est |
gniew jest chwilowym szaleństwem. |
Ira sine viribus vana est |
gniew nie poparty siłą jest próżny. |
Is fecit, cui prodest |
ten uczynił, czyja korzyść |
Ite, missa est |
idźcie, ofiara spełniona. |
Iucundi acti labores |
miłe są trudy zakończone. |
Iurare in verba magistri |
przysięgać na słowa nauczyciela |
Iusiurandum patri datum usque ad hanc diem ita servavi... |
przysięgę ojcu złożoną aż po dziś dzień tak zachowałem... |
Iustitias vestras iudicabo |
sprawiedliwość waszą sądzić będą. |
Iustum enim est bellum quibus necessarium, et pia arma, ubi nulla nisi in armis spes est. |
Sprawiedliwą bowiem jest wojna dla tych, dla których jest konieczna, i błogosławiony jest oręż, jeśli tylko w nim cała spoczywa nadzieja. |
Labor omnia vincit |
praca wszystko zwycięża |
Labores pariunt honores |
trudy przynoszą zaszczyty |
Lapides clamabunt |
kamienie wołać będą. |
Lapis super lapidem non reliquentur hic |
kamień na kamieniu tu nie pozostanie. |
Laudant, quod non intellegunt |
chwalą to, czego nie rozumieją. |
Laudator temporis acti |
chwalca przeszłości (konserwatysta). |
Laus alit artes |
pochwała karmi sztukę. |
Lavare manus |
umywać ręce. |
Legant prius et postea despiciant |
niech najpierw przeczytają, a potem lekceważą (a nie odwrotnie) |
Legere et non intellegere neglegere est |
czytać i nie rozumieć jest zaniedbaniem |
Lex retro non agit |
prawo nie działa wstecz |
Liber is est existimandus, qui nulli turpitudini servit |
za człowieka wolnego trzeba uważać tego, kto nie służy żadnej niegodnej sprawie. |
Libera te ex inferis |
uchroń siebie przed piekłem |
Littera docet, littera nocet |
słowo uczy, słowo szkodzi |
Littera scripta manet |
słowo zapisane pozostaje. |
Litterae non erubescunt |
pismo się nie rumieni. |
Lucidus ordo |
jasny układ; przejrzysta konstrukcja. |
Lupus in fabula |
o wilku mowa, a wilk tuż. |
Lux in tenebris |
światło w ciemnościach. |
Macte animo, iuvenis! |
bądź mężny, młodzieńcze! |
Magni nominis umbra |
cień wielkiego imienia; cień dawnej świetności. |
Magna di curant, parva neglegunt |
o wielkie rzeczy bogowie się troszczą, o małe nie dbają |
Magnorum non est laus sed admiratio |
wielkich ludzi należy podziwiać, nie chwalić |
Magnum in parvo |
(dosłownie: dużo w małym) wiele treści w krótkiej wypowiedzi. |
Magnus ille, qui in divitiis pauper est |
wielki jest ten, kto w bogactwie żyje jak ubogi. |
Maior reverentia e longinquo |
większy szacunek z daleka. |
Malum est in necessitate vivere, sed in necessitate vivere necessitas nulla est |
źle jest żyć w okowach konieczności, żadna jednak konieczność nie zmusza nas do życia. |
Manus manum lavat |
ręka rękę myje. |
Mater semper certa est |
matka jest zawsze pewna (macierzyństwa nie trzeba dowodzić). |
Me nemo ministro fur erit |
nie będę pomocnikiem złodzieja. |
Mea culpa |
moja wina. |
Mea culpa, mea maxima culpa |
moja wina, moja bardzo wielka wina. |
Medice, cura te ipsum |
lekarzu, wylecz samego siebie. |
Medicus curat, natura sanat |
lekarz leczy, natura uzdrawia. |
Medio tutissimus ibis |
najbezpieczniej jest chodzić środkiem. |
Melior est canis vivus leone mortuo |
lepszy jest żywy pies od martwego lwa. |
Memento mori |
pamiętaj o śmierci. |
Memoria minuitur nisi exercetur |
pamięć maleje jeśli się jej nie ćwiczy. |
Memini tui, memento mei |
pamiętam o tobie, pamietaj o mnie. |
Mens sana in corpore sano |
w zdrowym ciele zdrowy duch. |
Messis quidem multa, operarii autem pauci |
żniwo wprawdzie obfite, ale robotników mało. |
Mirabile dictu |
aż dziw powiedzieć. |
Miscere utile dulci |
łączyć przyjemne z pożytecznym. |
More antiquo |
starym obyczajem. |
More maiorum |
obyczajem przodków. |
Mors est quies viatoris, finis est omnis laboris |
śmierć jest spoczynkiem podróżnego, jest kresem mozołu wszelkiego. |
Mors malum non est, sola ius aequum generis humani |
śmierć nie jest złem, a jedynie prawem obowiązującym cały rodzaj ludzki. |
Mors meta malorum |
śmierć kresem cierpień. |
Mors sola |
tylko śmierć. |
Mortui sunt, ut liberi vivamus |
umarli, byśmy mogli żyć jako wolni ludzie |
Mulieres in ecclesiis taceant |
kobiety mają milczeć w kościele. |
Multum, non multa |
(dosłownie: dużo, a niewiele) dużo pod względem jakości, mało pod względem ilości. |
Mundi est propria virtus |
cnota jest właściwością świata. |
Mundus vult decipi, ergo decipiatur |
świat chce być oszukiwany, niechże więc będzie |
Mutato nomine de te fabula narratur |
o tobie ta bajka mówi, choć pod zmienionym imieniem |
Natura horret vacuum |
natura nie znosi próżni. |
Naturalia non sunt turpia |
to, co naturalne, nie przynosi wstydu. |
Navigare necesse est, vivere non est necesse |
żeglowanie jest konieczne, życie nie. |
Ne puero gladium |
nie dawaj dziecku miecza do ręki |
Ne quid nimis |
nic ponad miarę. |
Ne sutor supra crepidam iudicet |
niech szewc nie ocenia tego, co jest powyżej trzewika. |
Nec Hercules contra plures |
nawet Herkules nie poradzi przeciwko wielu; siła złego na jednego. |
Nec locus ubi Troia |
nie ma śladu gdzie była Troja. |
Nec plus ultra |
nic nad to. |
Nec temere, nec timide |
bez zuchwałości, ale i bez lęku. |
Nec tecum possum vivere, nec sine te |
nie mogę żyć z tobą ani bez ciebie |
Necesse est multos timeat quem multi timent |
wielu musi się bać ten, kogo wielu się boi. |
Nemo ante mortem beatus |
nikogo nie można nazwać szczęśliwym przed śmiercią. |
Nemo est casu bonus |
nikt nie jest dobry przez przypadek. |
Nemo iudex idoneus in propria causa |
nikt nie jest odpowiednim sędzią we własnej sprawie. |
Nemo iudex in sua causa |
nikt nie jest (nie może być) sędzią we własnej sprawie |
Nemo patiens, nisi sapiens |
nikt nie jest mądry, jeśli nie jest cierpliwy |
Nemo potest duobus dominis servire |
nikt nie może służyć dwom panom. |
Nemo propheta in patria sua |
nikt nie jest prorokiem we własnej ojczyźnie. |
Nemo regere potest nisi qui et regi |
tylko ten umie rządzić, kto umie być posłusznym władzy. |
Nemo sapiens nisi patiens |
nie jest mądry, kto nie jest cierpliwy |
Nemo sine vitiis est |
nikt nie jest bez wad |
Nervus belli pecunia |
pieniądz jest nerwem wojny. |
Nesciat sinistra tua quid faciat dextera tua |
niech nie wie lewica twoja, co prawica twoja czyni. |
Nihil est ab omni parte beatum |
nie ma bezwzględnego szczęścia. |
Nihil est in intellectu quin prius fuerit in sensu |
nie ma nic w umyśle, czego by przedtem w zmysłach nie było. |
Nihil lacrima citius arescit |
nic nie wysycha szybciej niż łza. |
Nihil novi sub sole |
nic nowego pod słońcem |
Nihil sequitur geminis ex particularibus unquam |
nic nie wypływa nigdy z dwóch jednakowych przypadków. |
Nil admirari |
niczemu się nie dziwić. |
Nil desperandum |
nie należy rozpaczać. |
Nil homini certum est |
dla człowieka nie ma nic pewnego. |
Nil nisi bene |
mów dobrze lub wcale. |
Nimium civiles viles |
zbyt grzeczni bywają ordynarni |
Nolens volens |
chcąc nie chcąc. |
Noli me tangere |
nie dotykaj mnie. |
Noli turbare circulos meos |
nie zamazuj moich kół. |
Nolite iudicare, et non iudicabimini |
nie sądźcie, a nie będziecie sądzeni. |
Nolunt, ubi velis, ubi nolis, cupiunt |
kiedy chcesz, odmawiają, kiedy nie chcesz, pragną. |
Nomina sunt consequentia rerum |
nazwy są wynikiem istnienia rzeczy. |
Nomina stultorum semper parietibus haerent |
imiona głupców zawsze wypisane są na murach |
Nomina sunt odiosa |
nie należy wymieniać nazwisk. |
Non compos mentis |
niespełna rozumu. |
Non est beatus, esse se qui non putat |
nie jest szczęśliwy, kto się za szczęśliwego nie uważa. |
Non est bonum esse hominem solum |
nie jest dobrze człowiekowi być samemu. |
Non est potestas nisi a Deo |
wszelka władza pochodzi od Boga. |
Non est viri timere sudorem |
nie przystoi mężczyźnie bać się ciężkiej pracy. |
Non in commotione, non in commotione Dominus |
nie w poruszeniu, nie w poruszeniu Pan. |
Non in solo pane vivit homo |
nie samym chlebem człowiek żyje. |
Non licet |
nie wolno; nie godzi się. |
Non liquet |
nic stąd nie wynika. |
Non mortem timemus, sed cogitationem mortis |
nie śmierci się boimy, lecz myśli o śmierci. |
Non nova, sed novae |
nie nowa rzecz, ale w nowy sposób przedstawiona. |
Non omnia possumus omnes |
nie wszystko możemy wszyscy. |
Non omnis moriar |
nie wszystek umrę |
Non qui parum habet, sed qui plus cupit, pauper est |
nie ten jest biedny, kto posiada mało, lecz ten, kto pragnie więcej. |
Non scholae, sed vitae discimus |
uczymy się nie dla szkoły, ale dla życia. |
Non tam praeclarum est scire Latine, quam turpe nescire |
znać łacinę nie jest tak chwalebnym, jak haniebnym jest jej nie znać. |
Non vestimentum virum ornat, sed vir vestimentum |
nie szata zdobi człowieka, lecz człowiek szatę. |
Non vini vi no, sed vi no aquae |
Nie żegluję siłą wina, lecz wody. |
Non, ut edam, vivo sed ut vivam, edo |
nie po to żyję, by jeść, lecz po to jem, aby żyć. |
Nosce te ipsum! |
poznaj siebie samego. |
Nuda veritas |
naga prawda. |
Nulla aetas ad discendum sera. |
żaden wiek nie jest do nauki zbyt późny. |
Nulla dies sine linea |
ani jednego dnia bez pracy. |
Nulla est medicina sine lingua Latina |
niczym jest medycyna bez języka łacińskiego. |
Nulla invidia sine amore |
nie ma zazdrości bez miłości. |
Nulla poena sine lege |
nie ma kary bez przepisu prawa. |
Nulla regula sine exceptione |
nie ma reguły bez wyjątku. |
Nulla res tam necessaria est quam medicina |
żadna rzecz nie jest tak niezbędna, jak medycyna. |
Nulla sine Deo mens bona est |
bez Boga żadna myśl nie jest dobra. |
Nulla vis maior pietate vera est |
Nie ma większej siły niż prawdziwa miłość |
Nullum crimen sine lege |
nie ma przestępstwa bez prawa (przepisu) |
Nullum est iam dictum, quod non sit dictum prius |
nie ma takiej rzeczy powiedzianej, która nie zostałaby już powiedziana wcześniej. |
Nullum magnum ingenium sine mixtura dementiae fuit |
nie było wielkiego geniuszu bez domieszki szaleństwa. |
Num custos fratris mei sum ego? |
czyż jestem stróżem brata mego? |
Nunc est bibendum! |
pora pić! |
O quam misericors est Deus, pius et iustus |
o jakże miłosierny, sprawiedliwy i łagodny jest Bóg! |
O quam salubre, quam iucundum et suave est sedere in solitudine et tacere et loqui cum Deo! |
o jakże zbawiennie, jak słodko i przyjemnie jest siedzieć w samotności, i milczeć i z Bogiem rozmawiać! |
O, imitatores, servum pecus! |
o, naśladowcy, trzodo niewolników! |
O, sancta simplicitas! |
o, święta naiwności! |
O, spectaculum miserum et acerbum! |
o, widowisko nędzne i przykre! |
O tempora! O mores! |
o czasy! O obyczaje! |
Obsequium amicos, veritas odium parit |
schlebianie przysparza przyjaciół, prawda jest w nienawiści (dosł. „rodzi nienawiść”). |
Oculi plus vident quam oculus |
oczy widzą więcej niż oko |
Oculum pro oculo, dentem pro dente |
oko za oko, ząb za ząb. |
Oderint, dum metuant |
niech nienawidzą, byleby się bali. |
Odi et amo |
nienawidzę i kocham. |
Odi profanum vulgus et arceo |
gardzę nieoświeconym tłumem i trzymam się od niego z dala |
Omne animal triste post coitum |
każde stworzenie jest smutne po obcowaniu. |
Omne ignotum pro magnifico |
wszystko, co nieznane, wydaje się wspaniałe. |
Omne trinum perfectum |
wszystko co potrójne (jest) doskonałe |
Omnes enim causae effectuum naturalium dantur per lineas, angulos et figuras. Aliter enim imposibile est scire propter quid in illis |
wszystkie bowiem skutki efektów naturalnych objawiają się poprzez linie, kąty i figury. Inaczej bowiem niemożliwe byłoby zrozumienie, jaka jest ich przyczyna. |
Omnes homines sibi sanitatem cupiunt, saepe autem omnia, quae valetudini contraria sunt, faciunt |
wszyscy życzą sobie zdrowia, ale często robią to, co zdrowiu szkodzi |
Omnes qui acceperint gladium, gladio peribunt |
wszyscy, którzy za miecz chwytają, od miecza zginą. |
Omnia mea mecum porto |
wszystko co moje noszę ze sobą. |
Omnia mundi creatura, quasi liber et pictura, nobis est in speculum |
każde na ziemi stworzenie, niczym ksiega i obraz, jest dla nas odbiciem. |
Omnia orta occidunt et aucta sensecunt |
wszystko, co powstało, ginie, a co wzrosło, starzeje się. |
Omnia possibilia sunt apud Deum |
u Boga wszystko jest możliwe. |
Omnia subiecta sunt naturae |
wszystko podlega naturze. |
Omnia vincit amor (et nos cedamus amori) |
miłość wszystko zwycięża (więc i my się jej poddajmy) |
Omnis ars naturae imitatio est |
wszelka sztuka jest naśladowaniem natury. |
Omnis homo mendax |
każdy człowiek jest kłamcą. |
Omnis qui se exaltat, humiliabitur |
każdy, kto się wywyższa, będzie poniżony. |
Omnium artium medicina nobilissima est |
ze wszystkich sztuk medycyna jest najszlachetniejsza |
Optimum medicamentum quies est |
najlepszym lekarstwem jest spokój |
Ora et labora |
módl się i pracuj. |
Otium pulvinar satanae |
nieróbstwo jest łożem szatana |
Otium sine litteris mors est et hominis vivi sepultura |
życie bez zajęć naukowych i literackich jest śmiercią i grobem żywego człowieka. |
Pacta sunt servanda |
należy dotrzymywać układów. |
Panem et circenses |
chleba i igrzysk. |
Parcere subiectis et debellare superbos |
oszczędzać zwyciężonych, a dumnych poskramiać. |
Pars pro toto |
część zamiast całości. |
Pax melior est quam iustissimum bellum |
pokój jest lepszy od najsłuszniejszej wojny. |
Pecunia non olet |
pieniądze nie śmierdzą. |
Pedibus in sententiam ire |
głosować nogami. |
Penitentiam agite, appropinquabit enim regnum coelorum |
czyńcie pokutę, bowiem nadejdzie królestwo niebieskie. |
Per aspera ad astra |
przez trudy do gwiazd (dosł. przez ciernie do gwiazd). |
Per fas et nefas |
prawem i bezprawiem |
Per pedes apostolorum |
na wzór apostołów; pieszo. |
Per scientiam ad salutem aegroti |
przez wiedzę do zdrowia chorego |
Pereant qui ante nos nostra dixerunt |
niech przepadną ci, którzy nasze słowa (mądre myśli) wypowiedzieli przed nami |
Pereat mundus, fiat iustitia |
niech zginie świat, byle było sprawiedliwie. |
Periculum in mora |
niebezpieczeństwo w zwłoce |
Pictura est laicorum litteratura |
malarstwo jest literaturą ludzi prostych. |
Piscem natare doces |
rybę uczysz pływać. |
Plenus venter non studet libenter |
pełny brzuch uczy się niechętnie |
Plures crapula quam gladius perdidit |
pijaństwo gubi gorzej od miecza |
Plurimos annos! |
Sto lat! (dosł. Wielu lat!) |
Plus dat, qui in tempore dat |
dwa razy daje, kto prędko daje. |
Plus ratio quam vis |
rozum wyższy niż siła; niech przewodzi nie siła, lecz słuszność |
Poetae nascuntur, oratores fiunt |
poetami się rodzą, mówcami zostają. |
Post cenam non stare sed mille passus meare |
po obiedzie nie stój, lecz przejdź tysiąc kroków. |
Post hoc non est propter hoc |
potem nie znaczy dlatego. |
Post mortem est nulla voluptas |
po śmierci nie czas na przyjemności. |
Potius mori quam foedari |
prędzej śmierć niż pohańbienie. |
Potius sero quam numquam |
lepiej późno niż wcale. |
Praemonitus, praemunitus |
ostrzeżony, uzbrojony. |
Praesente medico nihil nocet |
w obecności lekarza nic nie szkodzi. |
Praevenire melius est quam praeveniri |
lepiej jest wyprzedzać niż być wyprzedzanym. |
Primum non nocere |
po pierwsze, nie szkodzić |
Primum vivere, deinde philosophari |
najpierw móc żyć, potem filozofować. |
Primus in orbe deos fecit timor! |
bogów na świecie najpierw stworzył strach! |
Primus inter pares |
pierwszy wśród równych. |
Principes hominum, filii hominum, non est salus in illis |
darmo szukać zbawienia u pierwszych wśród ludzi, u synów ludzi |
Principiis obsta |
niszcz zło w zarodku (dosł. przeszkadzaj początkom). |
Prior tempore, potior iure |
pierwszeństwo w czasie daje lepsze prawa. |
Pro arte et studio |
w obronie sztuki i nauki |
Pro captu lectoris habent sua fata libelli |
los książek zależy od pojętności czytelników. |
Pro publico bono |
dla dobra ogółu. |
Probitas laudatur et alget |
uczciwość zbiera pochwały i umiera z zimna. |
Proprium ingenii humani est odisse, quem laeseris |
właściwe jest naturze ludzkiej nienawidzić tego, kogo się obraziło. |
Pulvis es et in pulverem reverteris |
prochem jesteś i w proch się obrócisz. |
Pulvis et umbra sumus |
prochem i cieniem jesteśmy. |
Quae nocent, docent |
to, co szkodzi, uczy. |
Quae vetera nunc sunt, fuerunt olim nova |
to co teraz jest stare, kiedyś było nowe |
Quae volumus, ea credimus libenter, at quae sentimus ipsi, reliquos sentire speramus |
wierzymy chętnie w to, czego pragniemy, i spodziewamy się, że nasze uczucia podzielają inni |
Qualis artifex pereo! |
jakiż artysta ginie we mnie. |
Qualis pater, talis filius |
jaki ojciec, taki syn. |
Qualis rex, talis grex |
(dosł. jaki król, taka trzoda) jaki pan, taki kram. |
Qualis vir, talis oratio |
jaki mąż, taka mowa. |
Quem di diligunt, adolescens moritur. |
wybrańcy bogów umierają młodo. |
Quem Iuppiter vult perdere, dementat prius |
kogo Jowisz chce zgubić, temu najpierw rozum odbiera. |
Qui asinum non potest, stratum caedit |
kto nie może bić osła, bije worek. |
Quid viro forti suavius quam vindicta manu querere? |
Czyż jest coś bardziej rozkosznego dla silnego męża niż zemsta? |
Quidquid agis, prudenter agas et respice finem |
cokolwiek czynisz, czyń roztropnie i wypatruj końca |
Quidquid discis, tibi discis |
czegokolwiek się uczysz, uczysz się dla siebie. |
Quidquid Latine dictum sit, altum videtur |
cokolwiek powiesz po łacinie brzmi mądrze. |
Qui desiderat pacem, praeparet bellum |
chcesz pokoju, szykuj się do wojny. |
Qui gladio ferit, gladio perit |
kto mieczem wojuje od miecza ginie. |
Qui non est adversum vos, pro vobis est |
kto nie jest przeciwko wam, ten jest z wami. |
Qui non est mecum, contra me est |
kto nie jest ze mną, jest przeciwko mnie |
Qui non laborat, non manducet |
kto nie chce pracować, niech nie je. |
Qui rogat, non errat |
kto pyta nie błądzi. |
Qui scribit, bis legit |
kto pisze, ten podwójnie czyta. |
Qui tacet, consentire videtur |
kto milczy, ten się zgadza. |
Quia nominor leo |
bo się nazywam lew. |
Quid vesper ferat, incertum est |
nie wiadomo, co przyniesie wieczór. |
Quis fallere possit amantem? |
któż zdoła oszukać tego, kto kocha? |
Quo vadis Domine |
dokąd zmierzasz Panie? |
Quod enim laicali ruditate turgescit non habet effectum nisi fortuito |
co bowiem rozwija się za sprawą prostych ludzi, nie ma efektów, chyba że przypadkowe. |
Quod erat demonstrandum |
co było do udowodnienia |
Quod felix, faustum fortunatumque sit |
oby to było szczęśliwe, sprzyjające i pomyślne |
Quod licet Iovi, non licet bovi |
Co przystoi Jowiszowi, nie przystoi wołu |
Quod me nutrit me destruit |
to co mnie żywi zabija mnie |
Quod medicina aliis, aliis est acre venenum |
co dla jednych jest lekarstwem, dla innych jest straszną trucizną |
Quod verum est, meum est |
co jest prawdziwe, jest też moje. |
Quot capita, tot sententiae |
ile głów, tyle zdań |
Quot homines, tot sententiae |
ilu ludzi, tyle zdań. |
Quousque tandem (abutere Catillina, patientia nostra) ? |
jak długo jeszcze (nadużywać będziesz, Katylino, naszej cierpliwości)? |
Rara avis |
rzadki ptak. |
Rationale animal est homo |
człowiek jest istotą rozumną. |
Rediit ad plures |
wrócił do większości (tj. umarł) |
Relata refero |
powtarzam (tylko to), co słyszałem |
Rem tene, verba sequentur |
trzymaj się tematu, a słowa się znajdą (dosł. rzecz trzymaj, słowa nadążą za nim) |
Repetitio est mater studiorum |
powtarzanie jest matką nauki (uczenia się) |
Requiescat in pace (R.I.P.) |
niech spoczywa w pokoju |
Res iudicata pro veritate habetur |
sprawę osądzoną ostatecznie uważa się za rozstrzygniętą |
Res sacra miser |
nieszczęśliwy jest rzeczą świętą. |
Res severa est verum gaudium |
prawdziwa radość jest rzeczą poważną. |
Respiciens post te, hominem memento te; cave, ne cadas |
oglądając się za siebie, pomnij, iżeś człowiekiem; strzeż się, iżbyś nie upadł |
Respice finem |
patrz końca. |
Rex regnat, sed non gubernat |
król panuje, ale nie rządzi. |
Ridentem dicere verum |
z uśmiechem mówić prawdę. |
Risu inepto res ineptior nulla est |
nie ma nic mniej stosownego od śmiechu nie w porę. |
Rixari de asini umbra |
spierać się o cień osła; o rzecz błahą. |
Risum teneatis, amici? |
czyżbyście się mogli powstrzymać od śmiechu, przyjaciele? |
Roma locuta, causa finita |
Rzym przemówił, sprawa skończona. |
Romanus sedendo vincit |
Rzymianin siedząc zwycięża. |
Rosa pulchra est |
Róża piękną jest. |
Sacra populi lingua est |
język ludu jest rzeczą świętą. |
Saepe est etiam sub palliolo sordido sapientia. |
często jest tak, że pod płaszczem ubogim mądrość się skrywa. |
Saepe morborum gravium exitus incerti sunt |
jak się zakończy ciężka choroba jest często niepewne |
Salus aegroti suprema lex esto |
zdrowie chorego najwyższym prawem |
Salus populi suprema lex (esto) |
dobro ludu (niech będzie) najwyższym prawem. |
Salus rei publicae suprema lex esto |
dobro państwa najwyższym prawem |
Sapere aude |
odważ się być mądrym |
Sapienta ars vivendi putanda est |
mądrość należy uważać za sztukę życia |
Sapienti sat |
mądremu wystarczy. |
Scientiae radices amarae, fructus dulces |
Wiedzy korzenie niemiłe, owoc słodki. |
Scio me nihil scire |
wiem, że nic nie wiem |
Scribere scribendo, dicendo dicere disces |
pisać uczysz się pisząc, mowy mówiąc |
Se contentus est sapiens |
mędrzec zadowala się sobą. |
Sed opera sapientiae certa lege vallantur et in fine debitum efficaciter diriguntur |
lecz dzieła mądrości zabezpiecza pewne prawo i na koniec powinność swą skutecznie spełniają. |
Semel emissum volat irrevocabile verbum |
słowo raz wypowiedziane nie powraca. |
Semper avarus eget |
skąpiec zawsze cierpi niedostatek. |
Semper fidelis |
zawsze wierny. |
Semper invicta |
zawsze niezwyciężona. |
Semper paratus |
zawsze gotowy. |
Seniores priores |
starsi mają pierwszeństwo. |
Sero venientibus ossa |
kości (zostają) dla tych, którzy przychodzą za późno (na ucztę); kto późno przychodzi, ten sam sobie szkodzi |
Serviatus status brevis est |
Trzeźwość jest stanem przejściowym |
Si ad naturam vives, numquam eris pauper |
jeśli będziesz żyć w zgodzie z naturą, nigdy nie będziesz ubogi. |
Si Deus pro nobis, quis contra nos? |
jeśli Bóg jest z nami, któż przeciwko nam? |
Si duo faciunt idem, non est idem |
gdy dwaj robią to samo, to nie jest to samo. |
Si non iurabis, non regnabis |
jeżeli nie zaprzysięgniesz, nie będziesz panował |
Si parva licet componere magnis |
jeśli się godzi porównywać rzeczy małe z wielkimi. |
Si tacuisses, philosophus mansisses |
gdybyś milczał, byłbyś filozofem (a tak odezwaniem się ujawniłeś głupotę) |
Si vis amari, ama! |
chcesz być kochanym, kochaj! |
Si vis pacem, para bellum |
jeśli chcesz pokoju, przygotuj się do wojny |
Si vis pacem, para iustitiam |
chcesz pokoju, czyń sprawiedliwość |
Sic itur ad astra |
tak się idzie do gwiazd. |
Sic transit gloria mundi |
tak przemija chwała tego świata |
Sicut mater, ita et filia eius |
jaka matka, taka córka. |
Similia similibus curantur |
podobne leczy się podobnym |
Sine ira et studio |
bez gniewu i namiętności |
Sine labore non erit panis in ore |
bez pracy nie będzie chleba w ustach |
Sit nox cum somno, sit sie lite dies |
niech noc nie będzie bezsenna, a dzień upłynie bez kłótni. |
Sit tibi terra levis. |
dosł. niechaj tobie ziemia lekka |
Sola ratio perfecta beatum facit |
tylko doskonały rozum czyni człowieka szczęśliwym. |
Sola scriptura |
jedynie Pismo. |
Solus contra omnes |
sam przeciw wszystkim |
Spiritus flat ubi vult |
duch tchnie, kędy chce. |
Stat rosa pristina nomine, nomina nuda tenemus |
dawna róża pozostała tylko z nazwy, same nazwy nam jedynie zostały. |
Stultum facit fortuna, quem perdere vult |
kogo los chce zgubić, tego głupcem czyni. |
Suae quisque fortunae faber |
każdy jest kowalem własnego losu |
Sub specie aeternitatis |
z punktu widzenia wieczności. |
Sum rex vester, nec fictus neque pictus |
Jestem waszym królem, nie wymyślonym ani malowanym. |
Summum ius, summa iniuria |
najwyższe prawo to najwyższa niesprawiedliwość; ścisłe trzymanie się litery prawa prowadzi do wydawania krzywdzących wyroków. |
Superflua non nocent |
nadmiar nie szkodzi |
Sursum corda! |
w górę serca! |
Sus Minervam docet |
świnia poucza Minerwę. |
Sustine et abstine |
cierp i panuj nad sobą. |
Tabula rasa |
czysta tablica. |
Taedium vitae |
wstręt do życia. |
Tarde venientibus ossa |
spóźnionym dostają się kości |
Te Deum laudamus |
Ciebie, Boga, wychwalamy. |
Tempora labuntur tacitisque senescimus annis |
czas upływa, a my starzejemy się niepostrzeżenie (dosł. wraz z cicho upływającymi latami) |
Tempora mutantur et nos mutamur in illis |
czasy się zmieniają i my zmieniamy się wraz z nimi. |
Tempus fugit, aeternitas manet |
czas ucieka, wieczność pozostaje (trwa) |
Terribilis est locus iste |
przerażające jest owo miejsce |
Tertius gaudens |
trzeci się cieszy; gdzie dwóch się bije, tam trzeci korzysta. |
Testis unus, testis nullus |
jeden świadek to żaden świadek. |
Tolle pecuniam, bella sustuleris. |
Usuń pieniądze, usuniesz wojnę. |
Tota vita discendum est mori |
Przez całe życie trzeba się uczyć umierać. |
Totus Tuus |
Cały Twój. |
Trahit sua quemque voluptas |
każdy ulega swoim namiętnościom. |
Transire suum pectus mundoque potiri |
wznieść się ponad granice ludzkich możliwości i przewodzić światu. |
Tres faciunt collegium |
trzech tworzy stowarzyszenie |
Treuga Dei |
rozejm Boży |
Tu dices |
Ty tak powiesz |
Tu ne cede malis, sed contra audentior ito. |
Nie daj się powalić przez nieszczęście, ale przeciwstawiaj mu się z wzmożoną odwagą. |
Tua res agitur, paries cum proximus ardet |
o ciebie chodzi, gdy płonie dom sąsiada. |
Tuta timens |
bojąc się (nawet) rzeczy bezpiecznych. |
Ubi bene, ibi patria |
gdzie dobrze, tam ojczyzna. |
Ubi concordia, ibi victoria |
gdzie zgoda, tam zwycięstwo |
Ubi dubium, ibi libertas |
gdzie jest zwątpienie, tam jest wolność |
Ubi lex, ibi poena |
gdzie prawo, tam i kara. |
Ubi thesaurus tuus, ibi cor tuum |
tam skarb twój, gdzie serce twoje. |
Ubi tu Gaius, ibi ego Gaia |
gdzie ty Gajuszem, tam ja Gają |
Ultio doloris confessio est |
zemsta jest przyznaniem się do cierpienia. |
Ultra posse nemo obligatur |
nikt nie jest zobowiązany zrobić więcej niż może. |
Unum castigabis, centum emendabis |
jednego zganisz, a stu (tym) naprawisz. |
Usus magister est optimus |
doświadczenie jest najlepszym nauczycielem. |
Unus pro multis |
jeden za wszystkich. |
Usus est tyrannus |
zwyczaj jest tyranem. |
Ut ameris, amabilis esto |
jeśli chcesz być kochanym, bądź godny miłości. |
Ut pictura poesis |
poezja jest jak obraz. |
Ut sementem feceris, ita metes |
jak posiejesz, tak zbierzesz. |
Ut sis nocte levis, sit tibi cena brevis! |
abyś był lekki w nocy, krótko jedz. |
Utinam falsus vates sim! |
obym był fałszywym prorokiem! |
Utile dulci miscere |
łączyć przyjemne z pożytecznym. |
Ubi solitudinem faciunt, pacem appellant |
robią pustynię (z kraju) i nazywają to pokojem. |
Vade mecum! |
postępuj jak wskazano (dosł. chodź ze mną). |
Vae misero mihi |
biada mi nieszczęsnemu |
Vae victis! |
biada zwyciężonym! |
Vale et me ama |
żegnaj i kochaj mnie |
Varietas delectat |
zmienność sprawia przyjemność. |
Vanitas vanitatum et omnia vanitas |
marność nad marnościami i wszystko marność. |
Varium et mutabile semper femina |
chwiejną i zmienną jest zawsze kobieta. |
Veni, vidi, vici |
przybyłem, zobaczyłem, zwyciężyłem. |
Venimus, vidimus, Deus vicit |
przybyliśmy, zobaczyliśmy, Bóg zwyciężył. |
Ventum seminabunt et turbinem metent |
wiatr siać będą, a zbierać burzę. |
Verba volant, scripta manent |
słowa ulatują, pismo zostaje. |
Veritas odium parit, obsequium amicos |
prawda rodzi nienawiść, ustępliwość przyjaciół. |
Venter non habet aures |
brzuch nie ma uszu; słowami głodnego nie nakarmisz |
Verba docent, exempla trahunt |
słowa uczą, przykłady pociągają (skłaniają do naśladowania) |
Verba et voces praetereaque nihil |
słowa i słowa, nic ponadto |
Veritas temporis filia est |
prawda jest córką czasu (z czasem wszystko wychodzi na jaw) |
Verus amicus rara avis est |
prawdziwy przyjaciel jest rzadkim ptakiem |
Vestigia terrent |
ślady odstraszają |
Vide, cui fidas |
patrz, komu ufasz. |
Videant consules, ne quid res publica detrimenti capiat |
niechaj baczą konsulowie, by rzeczpospolita nie poniosła jakiej szkody. |
Video lupum |
widzę wilka; o wilku mowa, a wilk tuż. |
Video meliora proboque, deteriora sequor |
widzę i pochwalam to, co lepsze, ale skłaniam się ku gorszemu. |
Vigilate itaque, quia nescitis diem neque horam |
czuwajcie więc, bo nie znacie dnia ani godziny. |
Vince in bono malum |
zło dobrem zwyciężaj. |
Vino pellite curas |
winem odpędźcie troski. |
Vinum incendit iras |
wino rozpala gniew. |
Virtus ad beate vivendum sufficit |
cnota wystarcza do szczęścia. |
Virtus est perfecta ratio |
cnota jest doskonałym rozumem. |
Virtuti militari. |
męstwu żołnierskiemu. |
Vita mancipio nulli datur, omnibus usu |
życia nikt nie otrzymuje na własność, lecz wszyscy do użytku. |
Vita sine litteris mors est |
życie bez nauki śmiercią jest. |
Viva vox docet |
żywe słowo kształci |
Vivere militare est |
życie jest walką. |
Vivere nolit, qui mori non vult |
kto nie chce umierać, ten nie chce też żyć. |
Vivitur parvo bene |
małym (ludziom o małych potrzebach) żyje się dobrze. |
Volenti nihil difficile |
dla chcącego nic trudnego. |
Volenti non fit iniuria |
chcącemu nie dzieje się krzywda |
Vos estis sal terrae; vos estis lux mundi |
wy jesteście solą ziemi; wy jesteście światłością świata. |
Vox clamantis in deserto |
głos wołającego na pustyni. |
Vox populi, vox Dei |
głos ludu, to głos Boga. |
Vulgare amici nomen, sed rara est fides |
słowo „przyjaciel” jest pospolite, ale lojalność jest bardzo rzadka. |
Vulnerant omnes, ultima necat. |
ranią wszystkie, ostatnia zabija. |