A capite ad calcem

Od głowy do pięty (Od stóp do głów).

A casu ad casum

Od przypadku do przypadku.

A fructibus eorum cognoscetis eos

Po ich owocach ich poznacie.

A maximis ad minima

Od największych do najmniejszych.

A planta pedis usque verticum eius.

Od podeszwy stopy do głowy jego.

A priori

Uprzedzając fakty (dosł. z góry).

A verbis ad verbera

Od słów do rękoczynów.

Ab alio exspectes, alteri quod feceris

Od innego oczekuj tego, co robisz drugiemu; jak Kuba Bogu, tak Bóg Kubie.

Ab equis ad asinos

Z deszczu pod rynnę, z pieca na łeb (dosł. z koni na osły).

Ab Iove principium

Początek od Jowisza.

Ab ovo

Od jaja.

Ab ovo usque ad mala

Od początku do końca (dosł. od jajka do jabłek).

Ab urbe condita

Od założenia miasta [Rzymu]; od początku.

Absens carens

Nieobecny traci.

Absente reo

Pod nieobecność oskarżonego.

Absterget Deus omnem lacrimam ab oculis eorum

I otrze Bóg wszelką łzę z oczu ich.

Acta est fabula

Sztuka jest skończona.

Acti labores iucundi

Dokonane prace przyjemne.

Actis testantibus

Jak świadczą akta.

Actum ne agas!

Nie rób tego [co już jest zrobione]!

Actus hominis non dignitas iudicentur

Niech będą sądzone czyny człowieka, a nie jego godność.

Acu rem tetigisti

Trafiłeś w sedno (dosł. dotknąłeś rzeczy igłą).

Ad imaginem quippe Dei factus est homo

Na obraz bowiem Boży stworzony jest człowiek.

Ad kalendas Graecas

Na czas nieokreślony (dosł. do greckich kalend).

Ad maiorem Dei gloriam

Dla większej chwały Bożej.

Ad meliora tempora

Do lepszych czasów; obyśmy się spotkali w lepszych czasach.

Adhibe rationem difficultatibus

W trudnościach odwołuj się do rozumu.

Admoneri bonus gaudet

Dobry człowiek z radością przyjmuje napomnienia.

Adulescentia est tempus discendi, sed nulla aetas sera est ad discendum

Młodość jest czasem nauki, ale żaden wiek nie jest zbyt późny do podjęcia nauki.

Adveniat regnum Tuum

Przyjdź Królestwo Twoje.

Adversae res admonent religionem

Przeciwności uczą pobożności.

Aequam memento rebus in arduis servare mentem non secus in bonis

Pamiętaj zachować spokój umysłu tak w nieszczęściu jak i w powodzeniu.

Aequat omnes cinis; impares nascimur, pares morimur

Wszystkich zrównuje proch; rodzimy się nierówni, równi umieramy.

Aeris alieni comes miseria

Towarzyszką długu jest nędza.

Aetas dulcissima adulescentia est

Najmilszym okresem życia jest młodość.

Alea iacta est

patrz Iacta alea est

Alea, vina, Venus, per quae sum factus egenus

Kości, wino i Wenus, przez to stałem się nędzarzem.

Aliena vitia in oculis habemus, a tergo nostra sunt

Cudze błędy [winy] mamy na oku, nasze poza nami.

Alienis delectari malis

voluptas inhumana

Alitur vitium vivitque tegendo

Wada podrasta i życie jej jest podtrzymywane, gdy jest w ukryciu.

Aliud clausum in pectore, aliud in lingua promptum habent

Ludzie mają co innego w sercu, co innego na języku.

Aliud est facere, aliud est dicere

Co innego jest dotrzymać słowa, co innego obiecać.

Alius est Amor, alius Cupido

Co innego miłość, co innego namiętność.

Alma Mater

Matka Karmicielka.

Alter alterum docet

Jeden uczy drugiego.

Alteri vivas oportet, si tibi vis vivere

Trzeba żyć dla innych, jeśli chcesz żyć z pożytkiem dla siebie.

Amantes amentes

Zakochani są jak szaleńcy.

Amantium irae amoris integratio

Kłótnie kochanków umacniają ich miłość.

Ambitiosa non est fames

Głód nie ma ambicji.

Amici fures temporum

Przyjaciele to złodzieje czasu.

Amicorum omnia communia

U przyjaciół wszystko jest wspólne.

Amicum perdere est damnorum maximum

Stracić przyjaciela to największa ze strat.

Amicus certus in re incerta cernitur

Pewnego przyjaciela poznaje się w niepewnej sytuacji.

Amicus optima vitae possesio

Przyjaciel to największy skarb w życiu.

Amicus Plato, sed magis amica veritas

Przyjacielem Plato, lecz większą przyjaciółką prawda.

Amicus stultorum similis efficietur

Przyjaciel głupich stanie się do nich podobny; kto z kim przestaje, takim się staje.

Amittit merito proprium, qui alienum appetit

Słusznie traci swoje, kto sięga po cudze.

Amor caecus

Ślepa miłość.

Amor magister optimus

Miłość najlepszym nauczycielem.

Amor non quaerit, amor reperit

Miłość nie szuka, miłość znajduje.

Amor omnibus idem

Miłość dla wszystkich jednaka.

Amor patriae nostra lex

Miłość ojczyzny naszym prawem.

Amor tollit timorem

Miłość usuwa strach.

Amor vincit omnia

zob. Omnia vincit amor...

Amo te, ama me

Kocham cię, kochaj mnie.

Anceps remedium melius quam nullum

Niepewne lekarstwo lepsze niż żadne.

Anguis in herba

Wąż w trawie.

Animam debeo

Jestem winien duszę

Animos labor nutrit

Praca karmi umysły.

Animus aeger semper errat

Chory umysł zawsze błądzi.

Annuntio vobis gaudium magnum: habemus papam

Ogłaszam wam radość wielką: mamy papieża.

Annus superior semper melior

Rok ubiegły zawsze lepszy.

Apage, Satanas!

Idź precz, szatanie!

Aqua et panis est vita canis

Woda i chleb to życie psa.

Arbiter elegantiarum

Mistrz dobrego smaku.

Arcus nimium tensus rumpitur

Łuk zbytnio naciągnięty pęka.

Ardua prima via est

Początki są trudne (dosł. pierwsza droga jest stroma).

Argumentum pessimi turba

Zgubnym argumentem jest tłum.

Arma virumque cano

Opiewam czyny orężne męża.

Ars alit artificiem

Sztuka żywi twórcę.

Ars auro gemmisque prior.

Sztuka cenniejsza niż złoto i [drogie] kamienie.

Ars est celare artem

Sztuką jest ukryć sztukę.

Ars est philosophia vitae

Sztuka jest filozofią. życia.

Ars longa, vita brevis

Sztuka długotrwała, życie krótkie.

Ars simia naturae.

Sztuka małpująca naturę.

Artes Liberales

Sztuki wyzwolone.

Artes serviunt vitae, sapientia imperat

Umiejętności służą życiu, mądrość nim włada.

Artificem commendat opus

Dzieło mistrza chwali.

Artis sola domina necessitas.

Potrzeba [jest] jedyną władczynią Sztuki.

Asinus ad lyram

Osioł przy lirze; pasuje jak wół do karety.

Asinus asino pulcherrimus

Osioł dla osła jest najpiękniejszy.

Asinus asinorum [in saecula saeculorum]

Osioł nad osłami [na wieki wieków].

Asinus in tegulis

Osioł na dachu.

Assidue addiscens ad senium venio

Douczając się nieustannie dochodzę do starości.

Attendite a falsis prophetis

Strzeżcie się fałszywych proroków.

Audaces fortuna iuvat timidosque repellit

Śmiałym los sprzyja i bojaźliwych odtrąca.

Audentes fortuna iuvat [decoratque corona]

Odważnych los wspiera [i koroną wieńczy].

Audi multa, loquere pauca

Słuchaj dużo, mów mało.

Audi, vide, sile

Słuchaj, patrz i zachowaj milczenie.

Audiatur et altera pars

Niech będzie wysłuchana i druga strona.

Aurea dicta

Złote słowa.

Aurea mediocritas

Złoty środek (umiar).

Auribus frequenitius quam lingua utere

Uszu używaj częściej niż języka.

Aut amat, aut odit mulier, nil est tertium

Kobieta albo kocha albo nienawidzi, nie ma nic trzeciego.

Aut bibat, aut abeat

Niech pije albo niech sobie idzie.

Aut Caesar aut nihil

Być albo Cezarem, albo niczym.

Aut viam inveniam aut faciam

Albo znajdę drogę, albo ją sobie utoruję.

Aut vincere, aut mori

Albo zwyciężać, albo umierać.

Avaritia et arrogantia praecipua validiorum vitia

Chciwość i bezczelność to główne wady możnych.

Ave, Caesar, morituri te salutant

Witaj, Cezarze, idący na śmierć cię pozdrawiają.

Avida est periculi virtus

Męstwo jest chciwe niebezpieczeństwa.

Avidis, avidis natura parum est

Dla chciwych mało i całego świata.

Avito vivit honore

Żyje zaszczytami przodków.

Axis mundi

oś świata.

Barba crescit, caput nescit

Broda rośnie, rozumu nie przybywa.

Barba non facit philosophum

Broda nie czyni filozofem.

Beati pauperes spiritu

Błogosławieni ubodzy w duchu.

Beatius est magis dare, quam accipere

Więcej szczęścia jest w dawaniu niż w braniu.

Beatus, qui prodest, quibus potest

Szczęśliwy, kto pomaga, komu może.

Beatus, qui tenet

Szczęśliwy, kto posiada.

Bellum omnium contra omnes

Wojna wszystkich przeciw wszystkim.

Bene dignoscitur, bene curatur

Dobra diagnoza, dobre leczenie.

Bene facit, qui ex aliorum erroribus sibi exemplum sumit

Dobrze czyni ten, kto uczy się na cudzych błędach.

Bene olet, qui nihil olet

Dobrze pachnie, kto niczym nie pachnie.

Benedictus qui venit in nomine Domini

Błogosławiony, który idzie w imię Pańskie.

Bis dat, qui cito dat

Dwa razy daje, kto szybko daje.

Bis repetita placent.

Rzeczy powtórzone podobają się.

Bona diagnosis, bona curatio

Dobra diagnoza, dobre leczenie.

Bona valetudo melior est quam maximae divitiae

Dobry stan zdrowia jest lepszy niż największe bogactwo.

Bono domino quot servi tot amici, malo domino quot servi tot inimici

Dobry pan ilu ma niewolników, tylu też przyjaciół, zły zaś pan ilu ma niewolników, tylu wrogów.

Bonum est, quod omnes appetunt

Dobro jest tym, czego wszyscy pragną.

Bonum ex malo non fit

Dobro nie rodzi się ze zła.

Bonum vinum laetificat cor hominis

Dobre wino uwesela serce człowiecze.

Bos lassus fortius figit pedem

Zmęczony wół szybciej pracuje.

Caeca invidia est

Zawiść jest ślepa.

Caecus si caeco ducatum praestat, ambo in foveam cadunt

Jeśli ślepy ślepego prowadzi, obaj w dół wpadają.

Caelum et terra transibunt, verba autem mea non praeteribunt

Niebo i ziemie przeminą, ale słowa moje nie przeminą.

Caelum et terram commovere

Poruszyć niebo i ziemię.

Calvitium non est vitium, sed prudentiae indicium

Łysina to nie wada, lecz oznaka mądrości.

Canis timidus vehementius latrat quam mordet

Pies, który się boi, gwałtowniej ujada, niż gryzie.

Cantus cycneus

Łabędzi śpiew.

Captatio benevolentiae

Zjednywanie sobie względów.

Caput mundi

Głowa (stolica) świata.

Carpe diem quam minimum credula postero

Chwytaj dzień [korzystaj z chwili], jak najmniej ufając przyszłości.

Carum est, quod rarum est

Cenne jest to, co rzadkie.

Carta non erubescit

Papier się nie rumieni [ze wstydu].

Casus belli

powód do wypowiedzenia wojny.

Cave me, Domine, ab amico, ab inimico vero me ipse cavebo

Strzeż mnie, Boże, od przyjaciół, od nieprzyjaciół sam się obronię.

Cedant arma togae!

Niech oręż ustąpi przed togą!

Certum est, quia impossibile est

Jest pewne, ponieważ jest niemożliwe.

Ceterum censeo Karthaginem esse delendam

Poza tym [zresztą] uważam, że Kartaginę należy zniszczyć.

Cibi condimentum est fames

Przyprawą potrawy jest głód.

Cicer cum caule

Groch z kapustą, tłum. Julian Tuwim

Cinis et manes et fabula fies

Popiołem i cieniem i wspomnieniem się staniesz.

Civis totius mundi

Obywatel całego świata.

Clara pacta claros faciunt amicos

Jasne (tj. jednoznaczne, wyraźne, nie budzące wątpliwości) układy tworzą wiernych przyjaciół.

Clavus clavo pellitur

Gwóźdź wybija się gwoździem.

Cogitationis poenam nemo patitur

Nikt nie ponosi odpowiedzialności za swoje myśli.

Cogitationum poenam nemo luit

Nikt nie cierpiał za karę myślenia.

Cogito, ergo sum

Myślę, więc jestem.

Cognosce te ipsum

Poznaj samego siebie.

Comedamus et bibamus cras enim moriemur

Jedzmy pijmy wszak jutro pomrzemy

Communi consensu

Za zgodą powszechną.

Compos mentis

Zdrów na umyśle.

Conceptus est homo

Począł się człowiek.

Concordia civium murus urbium

Zgoda obywateli to mur obronny miast.

Concordia domi, foris pax

Zgoda w domu, pokój na zewnątrz.

Coniugium sine prole est quasi dies sine sole

Małżeństwo bez potomstwa jest jak dzień bez słońca.

Conquiescat in pace

Niech odpoczywa w pokoju.

Conflabunt gladios suos in vomeres

Przekują miecze swe na lemiesze.

Consensus facit legem

Zgoda tworzy prawo.

Consuetudinis magna vis est

Wielka jest siła przyzwyczajenia.

Consuetudo altera natura est

Przyzwyczajenie jest drugą naturą.

Consuetudo est optima legum interpres

Zwyczaj jest najlepszą wykładnią praw.

Consummatum est

Dokonało się.

Contra facta non valent argumenta

Wobec faktów argumenty muszą ustąpić.

Contra negantem principia non est disputandum

Z kimś, kto zaprzecza pryncypiom, nie dyskutuje się.

Contra vim mortis non est medicamen in hortis

Przeciwko mocy śmierci nie ma ziół w ogrodach.

Contra vim non valet ius

Prawo jest bezsilne wobec przemocy.

Contraria contrariis curantur

Przeciwne leczymy przeciwnym.

Convenienter naturae vivere

Żyć w zgodzie z naturą.

Cornix cornici numquam confodit ocellum

Kruk krukowi oka nie wykole.

Corpus delicti

Dowód rzeczowy przestępstwa.

Corpus iuris civilis

Kodeks prawa cywilnego.

Corrumpunt mores bonos colloquia mala

Złe rozmowy psują dobre obyczaje.

Corvus albus

Biały kruk.

Crede, quod habes, et habes

Wierz, że masz, a będziesz miał.

Credo ut intellegam

Wierzę, aby rozumieć.

Crescit sub pondere virtus

Prześladowana cnota wzrasta.

Crescite et multiplicamini et multiplicamini

Wzrastajcie i rozmnażajcie się.

Crescunt anni, decrescunt vires

Przybywa lat, ubywa sił.

Crux interpretum

Krzyż komentatorów.

Cucullus non facit monachum

Kaptur [habit] nie czyni mnicha.

Cui bono [fuerit]?

Po co? Na czyją korzyść?

Cuius est solum, eius est usque ad coelum (ad sidera, ad infinitum)

Władca ziemi jest panem nieba ponad nią (aż do gwiazd, w nieskończoność).

Cuius regio, eius religio

Czyj kraj, tego religia.

Cuiusvis hominis est errare, nullius nisi insipientis in errore perseverare

Każdy człowiek może zbłądzić, uparcie w błędzie trwa tylko głupi.

Cum debita reverentia

Z należytym szacunkiem.

Cum plenus venter, numquam studet ille libenter

Kiedy brzuch pełny, nigdy nie studiuje on chętnie.

Cum recte vivis, ne cures verba malorum

Skoro uczciwie żyjesz, nie dbaj o słowa złych ludzi.

Cum tacent, clamant

Milcząc, wołają.

Cum ventis litigare

Rzucać słowa na wiatr.

Cupido dominandi

Żądza władzy.

Cura fugit multo diluiturque mero

Troska znika i rozpuszcza się w obfitym winie.

Cura, ut valeas!

Bądź zdrów!

Curriculum vitae

Przebieg życia (życiorys).

Custos fratris mei sum ego?

Czyż jestem stróżem brata mego?

Dabit qui dedit.

Kto dał, da [znowu].

Damnant quod non intellegunt.

Potępiają, czego nie rozumieją.

Data est mihi omnis potestas in caelo et in terra.

Dana mi jest wszelka władza na niebie i na ziemi.

De caelo in caenum.

Z nieba w błoto.

De fumo in flammam.

Z dymu w ogień; z deszczu pod rynnę.

De gustibus et coloribus non est disputandum.

O upodobania i kolory nie należy się spierać.

De gustibus (non est disputandum).

W sprawach smaku (gustów, upodobań) nie ma dyskusji.

De manu ad manum.

Z ręki do ręki.

De minimis non curat lex.

Prawo nie troszczy się o drobiazgi.

De mortuis aut bene, aut nihil.

O zmarłych należy mówić dobrze albo nic.

De mortuis nil nisi bene (bonum).

Zmarłych należy wspominać tylko dobrze.

De profundis (clamavi).

Z otchłani (wzywałem).

De suis homines laudibus libenter praedicant.

O swojej chwale ludzie chętnie głoszą.

De te fabula narratur.

O tobie mówi bajka.

Desipere est iuris gentium.

Prawem ludzi jest głupota.

Deum sequere.

Idź za wezwaniem boga.

Deus ex machina.

Bóg [zstępujący] z machiny.

Deus vult.

Bóg tak chce.

Dicere causam.

Prowadzić sprawę przed sądem.

Dicere non est facere.

Mówić to nie znaczy działać.

Dictum sapienti sat (est).

Powiedziane mądremu wystarczy.

Diem perdidi.

Zmarnowałem dzień (bo nie zrobiłem nic dobrego).

Dies diem docet.

Dzień uczy dzień.

Dies irae.

Dzień gniewu.

Difficile est satiram non scribere.

Trudno nie pisać satyry.

Difficilis in otio quies.

Trudno zachować spokój w bezczynności.

Diligere ex toto corde, et in tota anima.

Miłować z całego serca i z całej duszy.

Dimidium facti, qui bene coepit, habet, sapere aude, incipe.

Połowę pracy ma za sobą, kto dobrze zaczął, miej odwagę być mądrym, zacznij.

Dis aliter visum.

Inna jest wola bogów.

Disce puer latine, ego faciam te mości panie. (łac. makaroniczna)

Ucz się chłopcze łaciny, a zrobię cię panem.

Disce, sed a doctis, indoctos ipse doceto.

Ucz się, lecz u uczonych, nieuczonych sam nauczaj.

Discenda est virtus.

Cnoty należy uczyć.

Displicuit nasus tuus.

Twój nos się nie spodobał.

Divide et impera.

Dziel i rządź.

Divina natura dedit agros, ars humana aedificavit urbes.

Boska przyroda dała pola, ludzka sztuka zbudowała miasta.

Divitiae non sunt bonum.

Bogactwo nie jest dobrem.

Dixisse me aliquando placuit, tacuisse numquam.

Bywało niekiedy, że żałowałem tego, co powiedziałem, nigdy jednak tego, że milczałem.

Do, ut des.

Daję [ci], abyś i ty dał [mnie].

Docendo discimus [discitur].

Nauczając, uczymy się.

Dominus vitae necisque.

Pan życia i śmierci.

Donec eris sospes, multos numerabis amicos, tempora si fuernit nubila solus eris.

Dopóki będziesz szczęśliwy, będziesz miał wielu przyjaciół, gdy przyjdą czasy pochmurne będziesz sam.

Duas aures habemus et os unum, ut plura audiamus quam loquamur.

Mamy dwoje uszu i jedne usta, abyśmy więcej słuchali niż mówili.

Ducunt volentem fata, nolentem trahunt.

Powolnego prowadzą losy, opornego siłą ciągną.

Dulce bellum inexpertis.

Wojna (wydaje się) miła tym, którzy jej nie doświadczyli.

Dulce et decorum est pro patria mori.

Słodko i zaszczytnie jest umierać za ojczyznę.

Dulcis est somnus operanti.

Słodki jest sen dla pracującego.

Dum spiro, spero.

Póki oddycham [żyję], nie tracę nadziei.

Dum vivimus, vivamus!

Dopóki żyjemy, używajmy życia!

Duo cum faciunt idem, non est idem.

Gdy dwóch robi to samo, to nie jest to samo.

Duobus litigantibus tertius gaudet.

Gdzie dwóch się kłóci, tam trzeci korzysta.

Dura lex, sed lex

Twarde prawo, ale prawo.

E fructu arbor cognoscitur

Po owocu poznaje się drzewo.

E pluribus unum

Z wielu jedno stworzyć.

Ecce homo

Oto człowiek.

Edimus, ut vivamus, non vivimus, ut edamus

Jemy, aby żyć, nie żyjemy, aby jeść.

Egens aeque est is, qui non satis habet, et is, cui satis nihil potest esse

Biedakiem jest zarówno ten, komu nie wystarcza, jak i ten, komu nic wystarczyć nie może

Ego sum, qui sum

Jestem, który jestem.

Ego sum via et veritas, et vita

Ja jestem drogą, prawdą i życiem.

Entia non sunt multiplicanda praeter necessitatem

Bytów nie należy mnożyć ponad konieczność.

Epistula (enim) non erubescit

List (bowiem) się nie rumieni.

Equi donati dentes non inspiciuntur

Darowanemu koniowi nie zagląda się w zęby.

Ergo bibamus!

Pijmy więc!

Eritis sicut dii scientes bonum et malum

Będziecie jako bogowie znający dobro i zło.

Errare humanum est

Błądzić jest rzeczą ludzką.

Est modus in rebus, sunt certi denique fines, quos ultra citraque nequit consistere rectum

Jest miara we wszystkim i określone granice, przed którymi i za którymi nie może ostać słuszność.

Est ubi gloria nunc Babylonia?

Gdzie jest teraz chwała Babilonu?

Est vetus atque probus centum qui perficit annos

Klasyk to ten, kto ukończy sto lat

Et in sole maculae

I na słońcu są plamy.

Et tu, Brute, contra me?

I ty, Brutusie, przeciwko mnie?

Etiam latrones suis legibus parent

I zbóje mają swoje prawa.

Ex cathedra

Z katedry.

Ex malis eligere minima oportet

Trzeba wybierać mniejsze zło.

Ex navicula navis

Z łódeczki łódź.

Ex nihilo nihil

Z niczego nic [nie powstaje].

Ex opere operantis

Z dzieła działającego.

Ex oriente lux

Ze wschodu przychodzi światło.

Ex oriente lux, ex occidente lex

Światło [kultury] ze wschodu, prawa z zachodu.

Exegi monumentum aere perennius

Postawiłem pomnik trwalszy od spiżu.

Exoriare aliquis nostris ex ossibus ultor

Niech z naszych kości narodzi się mściciel.

Experto credite

Ufajcie doświadczonemu.

Extra Ecclesiam nulla salus

Poza Kościołem nie ma zbawienia.

Extremis malis extrema remedia

Na krańcowe zło krańcowe środki.

Faber est quisque suae fortunae

Każdy jest kowalem własnego losu.

Fac fideli sis fidelis

Bądź wierny temu, kto wierny tobie.

Facile omnes, cum valemus, recta consilia aegrotis damus

Kiedy jesteśmy zdrowi, łatwo nam przychodzi dawać chorym dobre rady.

Facilius est consolari afflictum, quam sustinere

Człowieka nieszczęśliwego łatwiej jest pocieszać niż mu pomóc.

Fallite fallentes

Oszukujcie oszukujących.

Fama crescit eundo

Plotka po drodze rośnie.

Fames est optimus coquus

Głód jest najlepszym kucharzem.

Fas est et ab hoste doceri

Godzi się uczyć i od wroga.

Fata viam invenient

Przeznaczenie znajdzie drogę.

Favete linguis

Milczcie w skupieniu.

Feci, quod potui, faciant meliora potentes

Zrobiłem, co mogłem, kto potrafi, niech zrobi lepiej.

Felix culpa

Szczęśliwa wina.

Felix, qui potuit rerum cognoscere causas

Szczęśliwy, kto zdołał poznać przyczyny wszechrzeczy.

Ferro et igni

Ogniem i mieczem.

Fervet olla, vivit amicitia

Dopóki kipi w garnku, trwa przyjaźń.

Festina lente!

Spiesz się powoli.

Fiat iustitia, pereat mundus!

Niechaj ginie świat, byleby się działa sprawiedliwość!

Fiat iustitia, ruat caelum

sprawiedliwości musi się stać zadość, choćby niebo miało runąć.

Fiat lux!

Niechaj się stanie światłość.

Fide, sed cui, vide

Ufaj, ale bacz, komu.

Fides sine operibus mortua est

Wiara bez uczynków jest martwa.

Finis coronat opus

Koniec wieńczy dzieło.

Finita est comoedia

Komedia skończona.

Flagrante bello

Gdy szaleje wojna.

Flagrante delicto

Na gorącym uczynku.

Fluctuat nec mergitur

Rzuca nim fala, lecz nie tonie.

Fortes fortuna adiuvat

Śmiałym los sprzyja.

Fortuna favet fortibus

Los sprzyja dzielnym.

Fraus latet in generalibus

Oszustwo kryje się w ogólnikach.

Fumum vendere

Sprzedawać dym.

Gallia est omnis divisa in partes tres

Galia jako całość dzieli się na trzy części.

Gallus in suo sterquilinio plurimum potest

Kogut tylko na swoim gnojowisku dużo może.

Genius loci

duch opiekuńczy miejsca.

Gladiator in arena consilium capit

Gladiator decyduje dopiero na arenie.

Gloria in excelsis Deo et in terra pax hominibus bonae voluntatis

Chwała na wysokościach Bogu, a na ziemi pokój ludziom dobrej woli.

Gloria victis

Chwała zwyciężonym.

Gloria virtuti resonat

Sława jest echem cnoty.

Graecum est, non legitur

To po grecku, tego się nie czyta.

Gratia non tollit naturam sed perficit

Łaska nie niszczy natury, lecz ją udoskonala.

Gratis accepistis, gratis date

darmo otrzymaliście, darmo dawajcie.

Graves amicitiae principum

złowieszcza przyjaźń książąt.

Graviora manent

najgorsze dopiero nadejdzie.

Gutta cavat lapidem non vi, sed saepe cadendo, sic homo doctus fit non vi sed saepe studendo

kropla drąży kamień nie siłą, lecz częstym spadaniem, tak też człowiek nie staje się uczonym gwałtownie, lecz przez to, że często się uczy.

Habent sua fata libelli

i księgi mają swoje losy

Habet assentatio iucunda principia, eadem exitus amarissimos affert

potakiwanie ma miłe początki, ale skutki przynosi bardzo przykre

Habet et musca splenem

i mucha ma śledzionę

Hannibal ad portas! (Hannibal ante portas!)

Hannibal u bram

Hic habitat felicitas

tu mieszka szczęście.

Hic Rhodus, hic salta

tu Rodos (wyspa), tu skacz!

Hic sunt leones

tu są lwy.

Hic vivi taceant. Hic mortui loquuntur.

Tu żywi niech milczą. Tu przemawiają zmarli.

His ego nec metas rerum nec tempora pono; Imperium sine fine dedi

Granic w przestrzeni i czasie przed nimi nie stawiam, lecz daję imperium bez kresu.

Historia testis temporum, lux veritatis, vita memoriae, magistra vitae

historia jest świadkiem czasów, światłem prawdy, życiem pamięci, nauczycielką życia.

Historiam nescire hoc est semper puerum esse

Kto nie zna historii ten jest zawsze dzieckiem.

Hodie mihi, cras tibi.

Dziś mnie, jutro tobie.

Hominem quaero

szukam człowieka

Homines soli animalium non sitientes, bibimus

My ludzie jedyni ze stworzeń nie pragnąc, pijemy.

Hominis est errare, insipientis in errore perseverare.

rzeczą ludzką jest błądzić, rzeczą głupców jest trwać w błędzie.

Hominum causa omne ius constitutum sit.

wszelkie prawo winno być stanowione dla ludzi.

Homo doctus in se semper divitias habet.

człowiek wykształcony w sobie zawsze bogactwo ma.

Homo homini deus est

człowiek człowiekowi bogiem.

Homo homini lupus est

człowiek człowiekowi wilkiem.

Homo sacra res homini

człowiek jest rzeczą świętą dla człowieka.

Homo sum, humani nil a me alienum puto

człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce.

Honesta res est laeta paupertas

szacowna to rzecz pogodne ubóstwo.

Honos habet onus

zaszczyt pociąga za sobą obowiązki.

Hospes hospiti sacer

gość świętością dla gospodarza.

Hospes, hostis

każdy obcy to wróg.

Humana non sunt turpia

co ludzkie, nie hańbi.

Iacta alea est!

kości zostały rzucone!

Ibi patria, ubi bene

tam ojczyzna, gdzie dobrze.

Idem velle atque idem nolle, ea demum firma amicitia est

w końcu mocna przyjaźń polega na tym, żeby chcieć tego samego oraz tego samego nie chcieć.

Ignavis semper feriae

lenie zawsze mają święto

Ignis non exstinguitur igne

ognia nie gasi się ogniem.

Ignorantia iuris nocet

nieznajomość prawa szkodzi.

Ignorantia legis excusat neminem

nieznajomość prawa nikogo nie tłumaczy

Ignoti nulla cupido

nieznane nie nęci; nie pragnie się czegoś, o czym się nie wie, że istnieje.

Impares nascimur, pares morimur

rodzimy się nierówni, umieramy równi.

Imperare sibi maximum imperium est

rządzić sobą jest największą władzą.

Impossibilium nulla obligatio est

nikt nie jest zobowiązany do rzeczy niemożliwych.

In aqua scribis

piszesz na wodzie.

In arena aedificas

budujesz na piasku.

In articulo mortis

w obliczu śmierci.

In lacte matris praebibere

wyssać z mlekiem matki.

In magnis et voluisse sat est

w rzeczach wielkich wystarczy chcieć.

In omnibus requiem quaesivi, et nusquam inveni nisi in angulo cum libro.

wszędzie spokoju szukałem i nie znalazłem nigdzie, jak tylko w kątku z książką.

In principio creavit Deus caelum et terram

na początku Bóg stworzył niebo i ziemię.

In principio erat Verbum

na początku było Słowo.

In silvam ligna ferre

znosić drewno do lasu.

In vino veritas

w winie prawda.

In vino veritas, in aqua sanitas

w winie prawda, w wodzie zdrowie.

In vita mors certa est'

w życiu tylko śmierć jest pewna.

INRI (Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum)

Jezus Nazarejczyk Król Żydowski.

Inter arma silent leges

wśród szczęku oręża milczą prawa.

Inter arma silent Musae

w czasie wojny milczą Muzy.

Inter malleum et incudem

między młotem i kowadłem.

Invidia gloriae assiduus est

zawiść jest stałym towarzyszem sławy.

Invitum qui servat, idem facit occidenti

kto ocala kogoś wbrew jego woli, to tak jakby go zabijał.

Ipsa sua melior fama

lepszy od swojej reputacji.

Ira furor brevis est

gniew jest chwilowym szaleństwem.

Ira sine viribus vana est

gniew nie poparty siłą jest próżny.

Is fecit, cui prodest

ten uczynił, czyja korzyść

Ite, missa est

idźcie, ofiara spełniona.

Iucundi acti labores

miłe są trudy zakończone.

Iurare in verba magistri

przysięgać na słowa nauczyciela

Iusiurandum patri datum usque ad hanc diem ita servavi...

przysięgę ojcu złożoną aż po dziś dzień tak zachowałem...

Iustitias vestras iudicabo

sprawiedliwość waszą sądzić będą.

Iustum enim est bellum quibus necessarium, et pia arma, ubi nulla nisi in armis spes est.

Sprawiedliwą bowiem jest wojna dla tych, dla których jest konieczna, i błogosławiony jest oręż, jeśli tylko w nim cała spoczywa nadzieja.

Labor omnia vincit

praca wszystko zwycięża

Labores pariunt honores

trudy przynoszą zaszczyty

Lapides clamabunt

kamienie wołać będą.

Lapis super lapidem non reliquentur hic

kamień na kamieniu tu nie pozostanie.

Laudant, quod non intellegunt

chwalą to, czego nie rozumieją.

Laudator temporis acti

chwalca przeszłości (konserwatysta).

Laus alit artes

pochwała karmi sztukę.

Lavare manus

umywać ręce.

Legant prius et postea despiciant

niech najpierw przeczytają, a potem lekceważą (a nie odwrotnie)

Legere et non intellegere neglegere est

czytać i nie rozumieć jest zaniedbaniem

Lex retro non agit

prawo nie działa wstecz

Liber is est existimandus, qui nulli turpitudini servit

za człowieka wolnego trzeba uważać tego, kto nie służy żadnej niegodnej sprawie.

Libera te ex inferis

uchroń siebie przed piekłem

Littera docet, littera nocet

słowo uczy, słowo szkodzi

Littera scripta manet

słowo zapisane pozostaje.

Litterae non erubescunt

pismo się nie rumieni.

Lucidus ordo

jasny układ; przejrzysta konstrukcja.

Lupus in fabula

o wilku mowa, a wilk tuż.

Lux in tenebris

światło w ciemnościach.

Macte animo, iuvenis!

bądź mężny, młodzieńcze!

Magni nominis umbra

cień wielkiego imienia; cień dawnej świetności.

Magna di curant, parva neglegunt

o wielkie rzeczy bogowie się troszczą, o małe nie dbają

Magnorum non est laus sed admiratio

wielkich ludzi należy podziwiać, nie chwalić

Magnum in parvo

(dosłownie: dużo w małym) wiele treści w krótkiej wypowiedzi.

Magnus ille, qui in divitiis pauper est

wielki jest ten, kto w bogactwie żyje jak ubogi.

Maior reverentia e longinquo

większy szacunek z daleka.

Malum est in necessitate vivere, sed in necessitate vivere necessitas nulla est

źle jest żyć w okowach konieczności, żadna jednak konieczność nie zmusza nas do życia.

Manus manum lavat

ręka rękę myje.

Mater semper certa est

matka jest zawsze pewna (macierzyństwa nie trzeba dowodzić).

Me nemo ministro fur erit

nie będę pomocnikiem złodzieja.

Mea culpa

moja wina.

Mea culpa, mea maxima culpa

moja wina, moja bardzo wielka wina.

Medice, cura te ipsum

lekarzu, wylecz samego siebie.

Medicus curat, natura sanat

lekarz leczy, natura uzdrawia.

Medio tutissimus ibis

najbezpieczniej jest chodzić środkiem.

Melior est canis vivus leone mortuo

lepszy jest żywy pies od martwego lwa.

Memento mori

pamiętaj o śmierci.

Memoria minuitur nisi exercetur

pamięć maleje jeśli się jej nie ćwiczy.

Memini tui, memento mei

pamiętam o tobie, pamietaj o mnie.

Mens sana in corpore sano

w zdrowym ciele zdrowy duch.

Messis quidem multa, operarii autem pauci

żniwo wprawdzie obfite, ale robotników mało.

Mirabile dictu

aż dziw powiedzieć.

Miscere utile dulci

łączyć przyjemne z pożytecznym.

More antiquo

starym obyczajem.

More maiorum

obyczajem przodków.

Mors est quies viatoris, finis est omnis laboris

śmierć jest spoczynkiem podróżnego, jest kresem mozołu wszelkiego.

Mors malum non est, sola ius aequum generis humani

śmierć nie jest złem, a jedynie prawem obowiązującym cały rodzaj ludzki.

Mors meta malorum

śmierć kresem cierpień.

Mors sola

tylko śmierć.

Mortui sunt, ut liberi vivamus

umarli, byśmy mogli żyć jako wolni ludzie

Mulieres in ecclesiis taceant

kobiety mają milczeć w kościele.

Multum, non multa

(dosłownie: dużo, a niewiele) dużo pod względem jakości, mało pod względem ilości.

Mundi est propria virtus

cnota jest właściwością świata.

Mundus vult decipi, ergo decipiatur

świat chce być oszukiwany, niechże więc będzie

Mutato nomine de te fabula narratur

o tobie ta bajka mówi, choć pod zmienionym imieniem

Natura horret vacuum

natura nie znosi próżni.

Naturalia non sunt turpia

to, co naturalne, nie przynosi wstydu.

Navigare necesse est, vivere non est necesse

żeglowanie jest konieczne, życie nie.

Ne puero gladium

nie dawaj dziecku miecza do ręki

Ne quid nimis

nic ponad miarę.

Ne sutor supra crepidam iudicet

niech szewc nie ocenia tego, co jest powyżej trzewika.

Nec Hercules contra plures

nawet Herkules nie poradzi przeciwko wielu; siła złego na jednego.

Nec locus ubi Troia

nie ma śladu gdzie była Troja.

Nec plus ultra

nic nad to.

Nec temere, nec timide

bez zuchwałości, ale i bez lęku.

Nec tecum possum vivere, nec sine te

nie mogę żyć z tobą ani bez ciebie

Necesse est multos timeat quem multi timent

wielu musi się bać ten, kogo wielu się boi.

Nemo ante mortem beatus

nikogo nie można nazwać szczęśliwym przed śmiercią.

Nemo est casu bonus

nikt nie jest dobry przez przypadek.

Nemo iudex idoneus in propria causa

nikt nie jest odpowiednim sędzią we własnej sprawie.

Nemo iudex in sua causa

nikt nie jest (nie może być) sędzią we własnej sprawie

Nemo patiens, nisi sapiens

nikt nie jest mądry, jeśli nie jest cierpliwy

Nemo potest duobus dominis servire

nikt nie może służyć dwom panom.

Nemo propheta in patria sua

nikt nie jest prorokiem we własnej ojczyźnie.

Nemo regere potest nisi qui et regi

tylko ten umie rządzić, kto umie być posłusznym władzy.

Nemo sapiens nisi patiens

nie jest mądry, kto nie jest cierpliwy

Nemo sine vitiis est

nikt nie jest bez wad

Nervus belli pecunia

pieniądz jest nerwem wojny.

Nesciat sinistra tua quid faciat dextera tua

niech nie wie lewica twoja, co prawica twoja czyni.

Nihil est ab omni parte beatum

nie ma bezwzględnego szczęścia.

Nihil est in intellectu quin prius fuerit in sensu

nie ma nic w umyśle, czego by przedtem w zmysłach nie było.

Nihil lacrima citius arescit

nic nie wysycha szybciej niż łza.

Nihil novi sub sole

nic nowego pod słońcem

Nihil sequitur geminis ex particularibus unquam

nic nie wypływa nigdy z dwóch jednakowych przypadków.

Nil admirari

niczemu się nie dziwić.

Nil desperandum

nie należy rozpaczać.

Nil homini certum est

dla człowieka nie ma nic pewnego.

Nil nisi bene

mów dobrze lub wcale.

Nimium civiles viles

zbyt grzeczni bywają ordynarni

Nolens volens

chcąc nie chcąc.

Noli me tangere

nie dotykaj mnie.

Noli turbare circulos meos

nie zamazuj moich kół.

Nolite iudicare, et non iudicabimini

nie sądźcie, a nie będziecie sądzeni.

Nolunt, ubi velis, ubi nolis, cupiunt

kiedy chcesz, odmawiają, kiedy nie chcesz, pragną.

Nomina sunt consequentia rerum

nazwy są wynikiem istnienia rzeczy.

Nomina stultorum semper parietibus haerent

imiona głupców zawsze wypisane są na murach

Nomina sunt odiosa

nie należy wymieniać nazwisk.

Non compos mentis

niespełna rozumu.

Non est beatus, esse se qui non putat

nie jest szczęśliwy, kto się za szczęśliwego nie uważa.

Non est bonum esse hominem solum

nie jest dobrze człowiekowi być samemu.

Non est potestas nisi a Deo

wszelka władza pochodzi od Boga.

Non est viri timere sudorem

nie przystoi mężczyźnie bać się ciężkiej pracy.

Non in commotione, non in commotione Dominus

nie w poruszeniu, nie w poruszeniu Pan.

Non in solo pane vivit homo

nie samym chlebem człowiek żyje.

Non licet

nie wolno; nie godzi się.

Non liquet

nic stąd nie wynika.

Non mortem timemus, sed cogitationem mortis

nie śmierci się boimy, lecz myśli o śmierci.

Non nova, sed novae

nie nowa rzecz, ale w nowy sposób przedstawiona.

Non omnia possumus omnes

nie wszystko możemy wszyscy.

Non omnis moriar

nie wszystek umrę

Non qui parum habet, sed qui plus cupit, pauper est

nie ten jest biedny, kto posiada mało, lecz ten, kto pragnie więcej.

Non scholae, sed vitae discimus

uczymy się nie dla szkoły, ale dla życia.

Non tam praeclarum est scire Latine, quam turpe nescire

znać łacinę nie jest tak chwalebnym, jak haniebnym jest jej nie znać.

Non vestimentum virum ornat, sed vir vestimentum

nie szata zdobi człowieka, lecz człowiek szatę.

Non vini vi no, sed vi no aquae

Nie żegluję siłą wina, lecz wody.

Non, ut edam, vivo sed ut vivam, edo

nie po to żyję, by jeść, lecz po to jem, aby żyć.

Nosce te ipsum!

poznaj siebie samego.

Nuda veritas

naga prawda.

Nulla aetas ad discendum sera.

żaden wiek nie jest do nauki zbyt późny.

Nulla dies sine linea

ani jednego dnia bez pracy.

Nulla est medicina sine lingua Latina

niczym jest medycyna bez języka łacińskiego.

Nulla invidia sine amore

nie ma zazdrości bez miłości.

Nulla poena sine lege

nie ma kary bez przepisu prawa.

Nulla regula sine exceptione

nie ma reguły bez wyjątku.

Nulla res tam necessaria est quam medicina

żadna rzecz nie jest tak niezbędna, jak medycyna.

Nulla sine Deo mens bona est

bez Boga żadna myśl nie jest dobra.

Nulla vis maior pietate vera est

Nie ma większej siły niż prawdziwa miłość

Nullum crimen sine lege

nie ma przestępstwa bez prawa (przepisu)

Nullum est iam dictum, quod non sit dictum prius

nie ma takiej rzeczy powiedzianej, która nie zostałaby już powiedziana wcześniej.

Nullum magnum ingenium sine mixtura dementiae fuit

nie było wielkiego geniuszu bez domieszki szaleństwa.

Num custos fratris mei sum ego?

czyż jestem stróżem brata mego?

Nunc est bibendum!

pora pić!

O quam misericors est Deus, pius et iustus

o jakże miłosierny, sprawiedliwy i łagodny jest Bóg!

O quam salubre, quam iucundum et suave est sedere in solitudine et tacere et loqui cum Deo!

o jakże zbawiennie, jak słodko i przyjemnie jest siedzieć w samotności, i milczeć i z Bogiem rozmawiać!

O, imitatores, servum pecus!

o, naśladowcy, trzodo niewolników!

O, sancta simplicitas!

o, święta naiwności!

O, spectaculum miserum et acerbum!

o, widowisko nędzne i przykre!

O tempora! O mores!

o czasy! O obyczaje!

Obsequium amicos, veritas odium parit

schlebianie przysparza przyjaciół, prawda jest w nienawiści (dosł. „rodzi nienawiść”).

Oculi plus vident quam oculus

oczy widzą więcej niż oko

Oculum pro oculo, dentem pro dente

oko za oko, ząb za ząb.

Oderint, dum metuant

niech nienawidzą, byleby się bali.

Odi et amo

nienawidzę i kocham.

Odi profanum vulgus et arceo

gardzę nieoświeconym tłumem i trzymam się od niego z dala

Omne animal triste post coitum

każde stworzenie jest smutne po obcowaniu.

Omne ignotum pro magnifico

wszystko, co nieznane, wydaje się wspaniałe.

Omne trinum perfectum

wszystko co potrójne (jest) doskonałe

Omnes enim causae effectuum naturalium dantur per lineas, angulos et figuras. Aliter enim imposibile est scire propter quid in illis

wszystkie bowiem skutki efektów naturalnych objawiają się poprzez linie, kąty i figury. Inaczej bowiem niemożliwe byłoby zrozumienie, jaka jest ich przyczyna.

Omnes homines sibi sanitatem cupiunt, saepe autem omnia, quae valetudini contraria sunt, faciunt

wszyscy życzą sobie zdrowia, ale często robią to, co zdrowiu szkodzi

Omnes qui acceperint gladium, gladio peribunt

wszyscy, którzy za miecz chwytają, od miecza zginą.

Omnia mea mecum porto

wszystko co moje noszę ze sobą.

Omnia mundi creatura, quasi liber et pictura, nobis est in speculum

każde na ziemi stworzenie, niczym ksiega i obraz, jest dla nas odbiciem.

Omnia orta occidunt et aucta sensecunt

wszystko, co powstało, ginie, a co wzrosło, starzeje się.

Omnia possibilia sunt apud Deum

u Boga wszystko jest możliwe.

Omnia subiecta sunt naturae

wszystko podlega naturze.

Omnia vincit amor (et nos cedamus amori)

miłość wszystko zwycięża (więc i my się jej poddajmy)

Omnis ars naturae imitatio est

wszelka sztuka jest naśladowaniem natury.

Omnis homo mendax

każdy człowiek jest kłamcą.

Omnis qui se exaltat, humiliabitur

każdy, kto się wywyższa, będzie poniżony.

Omnium artium medicina nobilissima est

ze wszystkich sztuk medycyna jest najszlachetniejsza

Optimum medicamentum quies est

najlepszym lekarstwem jest spokój

Ora et labora

módl się i pracuj.

Otium pulvinar satanae

nieróbstwo jest łożem szatana

Otium sine litteris mors est et hominis vivi sepultura

życie bez zajęć naukowych i literackich jest śmiercią i grobem żywego człowieka.

Pacta sunt servanda

należy dotrzymywać układów.

Panem et circenses

chleba i igrzysk.

Parcere subiectis et debellare superbos

oszczędzać zwyciężonych, a dumnych poskramiać.

Pars pro toto

część zamiast całości.

Pax melior est quam iustissimum bellum

pokój jest lepszy od najsłuszniejszej wojny.

Pecunia non olet

pieniądze nie śmierdzą.

Pedibus in sententiam ire

głosować nogami.

Penitentiam agite, appropinquabit enim regnum coelorum

czyńcie pokutę, bowiem nadejdzie królestwo niebieskie.

Per aspera ad astra

przez trudy do gwiazd (dosł. przez ciernie do gwiazd).

Per fas et nefas

prawem i bezprawiem

Per pedes apostolorum

na wzór apostołów; pieszo.

Per scientiam ad salutem aegroti

przez wiedzę do zdrowia chorego

Pereant qui ante nos nostra dixerunt

niech przepadną ci, którzy nasze słowa (mądre myśli) wypowiedzieli przed nami

Pereat mundus, fiat iustitia

niech zginie świat, byle było sprawiedliwie.

Periculum in mora

niebezpieczeństwo w zwłoce

Pictura est laicorum litteratura

malarstwo jest literaturą ludzi prostych.

Piscem natare doces

rybę uczysz pływać.

Plenus venter non studet libenter

pełny brzuch uczy się niechętnie

Plures crapula quam gladius perdidit

pijaństwo gubi gorzej od miecza

Plurimos annos!

Sto lat! (dosł. Wielu lat!)

Plus dat, qui in tempore dat

dwa razy daje, kto prędko daje.

Plus ratio quam vis

rozum wyższy niż siła; niech przewodzi nie siła, lecz słuszność

Poetae nascuntur, oratores fiunt

poetami się rodzą, mówcami zostają.

Post cenam non stare sed mille passus meare

po obiedzie nie stój, lecz przejdź tysiąc kroków.

Post hoc non est propter hoc

potem nie znaczy dlatego.

Post mortem est nulla voluptas

po śmierci nie czas na przyjemności.

Potius mori quam foedari

prędzej śmierć niż pohańbienie.

Potius sero quam numquam

lepiej późno niż wcale.

Praemonitus, praemunitus

ostrzeżony, uzbrojony.

Praesente medico nihil nocet

w obecności lekarza nic nie szkodzi.

Praevenire melius est quam praeveniri

lepiej jest wyprzedzać niż być wyprzedzanym.

Primum non nocere

po pierwsze, nie szkodzić

Primum vivere, deinde philosophari

najpierw móc żyć, potem filozofować.

Primus in orbe deos fecit timor!

bogów na świecie najpierw stworzył strach!

Primus inter pares

pierwszy wśród równych.

Principes hominum, filii hominum, non est salus in illis

darmo szukać zbawienia u pierwszych wśród ludzi, u synów ludzi

Principiis obsta

niszcz zło w zarodku (dosł. przeszkadzaj początkom).

Prior tempore, potior iure

pierwszeństwo w czasie daje lepsze prawa.

Pro arte et studio

w obronie sztuki i nauki

Pro captu lectoris habent sua fata libelli

los książek zależy od pojętności czytelników.

Pro publico bono

dla dobra ogółu.

Probitas laudatur et alget

uczciwość zbiera pochwały i umiera z zimna.

Proprium ingenii humani est odisse, quem laeseris

właściwe jest naturze ludzkiej nienawidzić tego, kogo się obraziło.

Pulvis es et in pulverem reverteris

prochem jesteś i w proch się obrócisz.

Pulvis et umbra sumus

prochem i cieniem jesteśmy.

Quae nocent, docent

to, co szkodzi, uczy.

Quae vetera nunc sunt, fuerunt olim nova

to co teraz jest stare, kiedyś było nowe

Quae volumus, ea credimus libenter, at quae sentimus ipsi, reliquos sentire speramus

wierzymy chętnie w to, czego pragniemy, i spodziewamy się, że nasze uczucia podzielają inni

Qualis artifex pereo!

jakiż artysta ginie we mnie.

Qualis pater, talis filius

jaki ojciec, taki syn.

Qualis rex, talis grex

(dosł. jaki król, taka trzoda) jaki pan, taki kram.

Qualis vir, talis oratio

jaki mąż, taka mowa.

Quem di diligunt, adolescens moritur.

wybrańcy bogów umierają młodo.

Quem Iuppiter vult perdere, dementat prius

kogo Jowisz chce zgubić, temu najpierw rozum odbiera.

Qui asinum non potest, stratum caedit

kto nie może bić osła, bije worek.

Quid viro forti suavius quam vindicta manu querere?

Czyż jest coś bardziej rozkosznego dla silnego męża niż zemsta?

Quidquid agis, prudenter agas et respice finem

cokolwiek czynisz, czyń roztropnie i wypatruj końca

Quidquid discis, tibi discis

czegokolwiek się uczysz, uczysz się dla siebie.

Quidquid Latine dictum sit, altum videtur

cokolwiek powiesz po łacinie brzmi mądrze.

Qui desiderat pacem, praeparet bellum

chcesz pokoju, szykuj się do wojny.

Qui gladio ferit, gladio perit

kto mieczem wojuje od miecza ginie.

Qui non est adversum vos, pro vobis est

kto nie jest przeciwko wam, ten jest z wami.

Qui non est mecum, contra me est

kto nie jest ze mną, jest przeciwko mnie

Qui non laborat, non manducet

kto nie chce pracować, niech nie je.

Qui rogat, non errat

kto pyta nie błądzi.

Qui scribit, bis legit

kto pisze, ten podwójnie czyta.

Qui tacet, consentire videtur

kto milczy, ten się zgadza.

Quia nominor leo

bo się nazywam lew.

Quid vesper ferat, incertum est

nie wiadomo, co przyniesie wieczór.

Quis fallere possit amantem?

któż zdoła oszukać tego, kto kocha?

Quo vadis Domine

dokąd zmierzasz Panie?

Quod enim laicali ruditate turgescit non habet effectum nisi fortuito

co bowiem rozwija się za sprawą prostych ludzi, nie ma efektów, chyba że przypadkowe.

Quod erat demonstrandum

co było do udowodnienia

Quod felix, faustum fortunatumque sit

oby to było szczęśliwe, sprzyjające i pomyślne

Quod licet Iovi, non licet bovi

Co przystoi Jowiszowi, nie przystoi wołu

Quod me nutrit me destruit

to co mnie żywi zabija mnie

Quod medicina aliis, aliis est acre venenum

co dla jednych jest lekarstwem, dla innych jest straszną trucizną

Quod verum est, meum est

co jest prawdziwe, jest też moje.

Quot capita, tot sententiae

ile głów, tyle zdań

Quot homines, tot sententiae

ilu ludzi, tyle zdań.

Quousque tandem (abutere Catillina, patientia nostra) ?

jak długo jeszcze (nadużywać będziesz, Katylino, naszej cierpliwości)?

Rara avis

rzadki ptak.

Rationale animal est homo

człowiek jest istotą rozumną.

Rediit ad plures

wrócił do większości (tj. umarł)

Relata refero

powtarzam (tylko to), co słyszałem

Rem tene, verba sequentur

trzymaj się tematu, a słowa się znajdą (dosł. rzecz trzymaj, słowa nadążą za nim)

Repetitio est mater studiorum

powtarzanie jest matką nauki (uczenia się)

Requiescat in pace (R.I.P.)

niech spoczywa w pokoju

Res iudicata pro veritate habetur

sprawę osądzoną ostatecznie uważa się za rozstrzygniętą

Res sacra miser

nieszczęśliwy jest rzeczą świętą.

Res severa est verum gaudium

prawdziwa radość jest rzeczą poważną.

Respiciens post te, hominem memento te; cave, ne cadas

oglądając się za siebie, pomnij, iżeś człowiekiem; strzeż się, iżbyś nie upadł

Respice finem

patrz końca.

Rex regnat, sed non gubernat

król panuje, ale nie rządzi.

Ridentem dicere verum

z uśmiechem mówić prawdę.

Risu inepto res ineptior nulla est

nie ma nic mniej stosownego od śmiechu nie w porę.

Rixari de asini umbra

spierać się o cień osła; o rzecz błahą.

Risum teneatis, amici?

czyżbyście się mogli powstrzymać od śmiechu, przyjaciele?

Roma locuta, causa finita

Rzym przemówił, sprawa skończona.

Romanus sedendo vincit

Rzymianin siedząc zwycięża.

Rosa pulchra est

Róża piękną jest.

Sacra populi lingua est

język ludu jest rzeczą świętą.

Saepe est etiam sub palliolo sordido sapientia.

często jest tak, że pod płaszczem ubogim mądrość się skrywa.

Saepe morborum gravium exitus incerti sunt

jak się zakończy ciężka choroba jest często niepewne

Salus aegroti suprema lex esto

zdrowie chorego najwyższym prawem

Salus populi suprema lex (esto)

dobro ludu (niech będzie) najwyższym prawem.

Salus rei publicae suprema lex esto

dobro państwa najwyższym prawem

Sapere aude

odważ się być mądrym

Sapienta ars vivendi putanda est

mądrość należy uważać za sztukę życia

Sapienti sat

mądremu wystarczy.

Scientiae radices amarae, fructus dulces

Wiedzy korzenie niemiłe, owoc słodki.

Scio me nihil scire

wiem, że nic nie wiem

Scribere scribendo, dicendo dicere disces

pisać uczysz się pisząc, mowy mówiąc

Se contentus est sapiens

mędrzec zadowala się sobą.

Sed opera sapientiae certa lege vallantur et in fine debitum efficaciter diriguntur

lecz dzieła mądrości zabezpiecza pewne prawo i na koniec powinność swą skutecznie spełniają.

Semel emissum volat irrevocabile verbum

słowo raz wypowiedziane nie powraca.

Semper avarus eget

skąpiec zawsze cierpi niedostatek.

Semper fidelis

zawsze wierny.

Semper invicta

zawsze niezwyciężona.

Semper paratus

zawsze gotowy.

Seniores priores

starsi mają pierwszeństwo.

Sero venientibus ossa

kości (zostają) dla tych, którzy przychodzą za późno (na ucztę); kto późno przychodzi, ten sam sobie szkodzi

Serviatus status brevis est

Trzeźwość jest stanem przejściowym

Si ad naturam vives, numquam eris pauper

jeśli będziesz żyć w zgodzie z naturą, nigdy nie będziesz ubogi.

Si Deus pro nobis, quis contra nos?

jeśli Bóg jest z nami, któż przeciwko nam?

Si duo faciunt idem, non est idem

gdy dwaj robią to samo, to nie jest to samo.

Si non iurabis, non regnabis

jeżeli nie zaprzysięgniesz, nie będziesz panował

Si parva licet componere magnis

jeśli się godzi porównywać rzeczy małe z wielkimi.

Si tacuisses, philosophus mansisses

gdybyś milczał, byłbyś filozofem (a tak odezwaniem się ujawniłeś głupotę)

Si vis amari, ama!

chcesz być kochanym, kochaj!

Si vis pacem, para bellum

jeśli chcesz pokoju, przygotuj się do wojny

Si vis pacem, para iustitiam

chcesz pokoju, czyń sprawiedliwość

Sic itur ad astra

tak się idzie do gwiazd.

Sic transit gloria mundi

tak przemija chwała tego świata

Sicut mater, ita et filia eius

jaka matka, taka córka.

Similia similibus curantur

podobne leczy się podobnym

Sine ira et studio

bez gniewu i namiętności

Sine labore non erit panis in ore

bez pracy nie będzie chleba w ustach

Sit nox cum somno, sit sie lite dies

niech noc nie będzie bezsenna, a dzień upłynie bez kłótni.

Sit tibi terra levis.

dosł. niechaj tobie ziemia lekka

Sola ratio perfecta beatum facit

tylko doskonały rozum czyni człowieka szczęśliwym.

Sola scriptura

jedynie Pismo.

Solus contra omnes

sam przeciw wszystkim

Spiritus flat ubi vult

duch tchnie, kędy chce.

Stat rosa pristina nomine, nomina nuda tenemus

dawna róża pozostała tylko z nazwy, same nazwy nam jedynie zostały.

Stultum facit fortuna, quem perdere vult

kogo los chce zgubić, tego głupcem czyni.

Suae quisque fortunae faber

każdy jest kowalem własnego losu

Sub specie aeternitatis

z punktu widzenia wieczności.

Sum rex vester, nec fictus neque pictus

Jestem waszym królem, nie wymyślonym ani malowanym.

Summum ius, summa iniuria

najwyższe prawo to najwyższa niesprawiedliwość; ścisłe trzymanie się litery prawa prowadzi do wydawania krzywdzących wyroków.

Superflua non nocent

nadmiar nie szkodzi

Sursum corda!

w górę serca!

Sus Minervam docet

świnia poucza Minerwę.

Sustine et abstine

cierp i panuj nad sobą.

Tabula rasa

czysta tablica.

Taedium vitae

wstręt do życia.

Tarde venientibus ossa

spóźnionym dostają się kości

Te Deum laudamus

Ciebie, Boga, wychwalamy.

Tempora labuntur tacitisque senescimus annis

czas upływa, a my starzejemy się niepostrzeżenie (dosł. wraz z cicho upływającymi latami)

Tempora mutantur et nos mutamur in illis

czasy się zmieniają i my zmieniamy się wraz z nimi.

Tempus fugit, aeternitas manet

czas ucieka, wieczność pozostaje (trwa)

Terribilis est locus iste

przerażające jest owo miejsce

Tertius gaudens

trzeci się cieszy; gdzie dwóch się bije, tam trzeci korzysta.

Testis unus, testis nullus

jeden świadek to żaden świadek.

Tolle pecuniam, bella sustuleris.

Usuń pieniądze, usuniesz wojnę.

Tota vita discendum est mori

Przez całe życie trzeba się uczyć umierać.

Totus Tuus

Cały Twój.

Trahit sua quemque voluptas

każdy ulega swoim namiętnościom.

Transire suum pectus mundoque potiri

wznieść się ponad granice ludzkich możliwości i przewodzić światu.

Tres faciunt collegium

trzech tworzy stowarzyszenie

Treuga Dei

rozejm Boży

Tu dices

Ty tak powiesz

Tu ne cede malis, sed contra audentior ito.

Nie daj się powalić przez nieszczęście, ale przeciwstawiaj mu się z wzmożoną odwagą.

Tua res agitur, paries cum proximus ardet

o ciebie chodzi, gdy płonie dom sąsiada.

Tuta timens

bojąc się (nawet) rzeczy bezpiecznych.

Ubi bene, ibi patria

gdzie dobrze, tam ojczyzna.

Ubi concordia, ibi victoria

gdzie zgoda, tam zwycięstwo

Ubi dubium, ibi libertas

gdzie jest zwątpienie, tam jest wolność

Ubi lex, ibi poena

gdzie prawo, tam i kara.

Ubi thesaurus tuus, ibi cor tuum

tam skarb twój, gdzie serce twoje.

Ubi tu Gaius, ibi ego Gaia

gdzie ty Gajuszem, tam ja Gają

Ultio doloris confessio est

zemsta jest przyznaniem się do cierpienia.

Ultra posse nemo obligatur

nikt nie jest zobowiązany zrobić więcej niż może.

Unum castigabis, centum emendabis

jednego zganisz, a stu (tym) naprawisz.

Usus magister est optimus

doświadczenie jest najlepszym nauczycielem.

Unus pro multis

jeden za wszystkich.

Usus est tyrannus

zwyczaj jest tyranem.

Ut ameris, amabilis esto

jeśli chcesz być kochanym, bądź godny miłości.

Ut pictura poesis

poezja jest jak obraz.

Ut sementem feceris, ita metes

jak posiejesz, tak zbierzesz.

Ut sis nocte levis, sit tibi cena brevis!

abyś był lekki w nocy, krótko jedz.

Utinam falsus vates sim!

obym był fałszywym prorokiem!

Utile dulci miscere

łączyć przyjemne z pożytecznym.

Ubi solitudinem faciunt, pacem appellant

robią pustynię (z kraju) i nazywają to pokojem.

Vade mecum!

postępuj jak wskazano (dosł. chodź ze mną).

Vae misero mihi

biada mi nieszczęsnemu

Vae victis!

biada zwyciężonym!

Vale et me ama

żegnaj i kochaj mnie

Varietas delectat

zmienność sprawia przyjemność.

Vanitas vanitatum et omnia vanitas

marność nad marnościami i wszystko marność.

Varium et mutabile semper femina

chwiejną i zmienną jest zawsze kobieta.

Veni, vidi, vici

przybyłem, zobaczyłem, zwyciężyłem.

Venimus, vidimus, Deus vicit

przybyliśmy, zobaczyliśmy, Bóg zwyciężył.

Ventum seminabunt et turbinem metent

wiatr siać będą, a zbierać burzę.

Verba volant, scripta manent

słowa ulatują, pismo zostaje.

Veritas odium parit, obsequium amicos

prawda rodzi nienawiść, ustępliwość przyjaciół.

Venter non habet aures

brzuch nie ma uszu; słowami głodnego nie nakarmisz

Verba docent, exempla trahunt

słowa uczą, przykłady pociągają (skłaniają do naśladowania)

Verba et voces praetereaque nihil

słowa i słowa, nic ponadto

Veritas temporis filia est

prawda jest córką czasu (z czasem wszystko wychodzi na jaw)

Verus amicus rara avis est

prawdziwy przyjaciel jest rzadkim ptakiem

Vestigia terrent

ślady odstraszają

Vide, cui fidas

patrz, komu ufasz.

Videant consules, ne quid res publica detrimenti capiat

niechaj baczą konsulowie, by rzeczpospolita nie poniosła jakiej szkody.

Video lupum

widzę wilka; o wilku mowa, a wilk tuż.

Video meliora proboque, deteriora sequor

widzę i pochwalam to, co lepsze, ale skłaniam się ku gorszemu.

Vigilate itaque, quia nescitis diem neque horam

czuwajcie więc, bo nie znacie dnia ani godziny.

Vince in bono malum

zło dobrem zwyciężaj.

Vino pellite curas

winem odpędźcie troski.

Vinum incendit iras

wino rozpala gniew.

Virtus ad beate vivendum sufficit

cnota wystarcza do szczęścia.

Virtus est perfecta ratio

cnota jest doskonałym rozumem.

Virtuti militari.

męstwu żołnierskiemu.

Vita mancipio nulli datur, omnibus usu

życia nikt nie otrzymuje na własność, lecz wszyscy do użytku.

Vita sine litteris mors est

życie bez nauki śmiercią jest.

Viva vox docet

żywe słowo kształci

Vivere militare est

życie jest walką.

Vivere nolit, qui mori non vult

kto nie chce umierać, ten nie chce też żyć.

Vivitur parvo bene

małym (ludziom o małych potrzebach) żyje się dobrze.

Volenti nihil difficile

dla chcącego nic trudnego.

Volenti non fit iniuria

chcącemu nie dzieje się krzywda

Vos estis sal terrae; vos estis lux mundi

wy jesteście solą ziemi; wy jesteście światłością świata.

Vox clamantis in deserto

głos wołającego na pustyni.

Vox populi, vox Dei

głos ludu, to głos Boga.

Vulgare amici nomen, sed rara est fides

słowo „przyjaciel” jest pospolite, ale lojalność jest bardzo rzadka.

Vulnerant omnes, ultima necat.

ranią wszystkie, ostatnia zabija.

Sentencje łacińskie
Języki - łacina (poziom podstawowy)